เอกสารประกอบการบรรยาย
เรื่อง
ศิลปวัฒนธรรมกับการเขียนหลักสูตรการเรียนการสอนท้องถิ่น
โครงการ สัมมนาเสริมความรู้ความเข้าใจด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ สู่ครูสังคมศึกษาในจังหวัดกำแพงเพชร
ณ ห้องลิไท โรงแรมเพชร วันที่ 7 กรกฏาคม 2546 เวลา 13.00 น. ? 14.30 น.
โดย สันติ อภัยราช ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต กิตติมศักดิ์ (วัฒนธรรมศึกษา)
อาจารย์ 3 ระดับ 9 ครูต้นแบบแห่งชาติ
ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดกำแพงเพชร
สภาพปัญหา
ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลง ทั้งด้านเศรษฐกิจ การเมือง สังคม การศึกษาในปัจจุบัน มีผลกระทบต่อวิถีชีวิตของประชาชนอย่างมากมาย สังคมไทยเปลี่ยนแปลงไปสู่สังคมบริโภคนิยม ส่งผลให้เกิด ค่านิยม ในเรื่องยกย่องนับถือคนมีเงิน มีอำนาจ มีตำแหน่ง มีวัตถุมากกว่าสิ่งอื่นๆ สังคมจึงไขว่ คว้าหาสิ่งเหล่านั้น โดยไม่คำนึงถึงศีลธรรม จึงนำไปสู่การทุจริต ประพฤติมิชอบ
การพนัน การบกพร่องทางวินัย ค่านิยมทางเพศที่ผิด จึงไม่สามารถดำรงวัฒนธรรมอันดีงามของชาติไว้ได้
1.สภาพทางเศรษฐกิจ ในระยะ 30 ปีที่ผ่านมา ช่องว่างระหว่าง คนรวยและคนจน ห่างกันมากขึ้น นำไปสู่ปัญหาความรุนแรง ปัญหาความขัดแย้งทางผลประโยชน์ รวมทั้งการละเมิดสิทธิมนุษยชน รวมทั้งสิทธิ์ของสตรี เด็ก และผู้สูงอายุ
2. สภาพทางสังคม ความรุนแรงในครอบครัว และสังคม รวมทั้งสื่อต่างๆ กลายเป็นตัวอย่างและค่านิยมที่ผิดๆ ชินชาต่อการกระทำที่เป็นข่าว จนกลายเป็นปกติธรรมดา ไม่รู้สึกผิดชอบชั่วดีแต่อย่างใด นำไปสู่ปัญหายาเสพติด โรคเอดส์ อาชญากรรม
การมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันสมควร รวมทั้งการมั่วสุม ในทางอบายมุข
3. ความหลากหลายทางชาติพันธุ์ ศาสนา จารีต ประเพณีและภาษา ทำให้เกิดปัญหา ชนกลุ่มน้อย เช่นชาวเขา ปัญหาทางภาคใต้ ปัญหาทางศาสนา
เงื่อนไขที่เอื้ออำนวย ต่อการดำเนินการด้านวัฒนธรรม
กฎหมายรัฐธรรมนูญ แห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540
มาตราที่ 46 บุคคลที่รวมตัวกันเป็นชุมชน ท้องถิ่นดั้งเดิม ย่อมมีสิทธิ์ที่จะอนุรักษ์ รื้อฟื้นฟู จารีต ประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น ศิลปะ หรือวัฒนธรรมอันดีงามของชาติ และมีส่วนร่วมในการจัดการบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและยั่งยืน
มาตราที่ 69 บุคคลมีหน้าที่ป้องกันประเทศ รับราชการทหาร เสียภาษีอากร ช่วยเหลือราชการ รับการศึกษาอบรม
พิทักษ์ ปกป้อง และสืบสานศิลปวัฒนธรรมของชาติ และภูมิปัญญาท้องถิ่น อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
มาตราที่ 289 องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ย่อมมีหน้าที่บำรุงรักษาศิลปะ จารีต ประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น และวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่นด้วย
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 9 ( พ.ศ.2545 ? 2549 ) กำหนดให้สังคมเข้มแข็งในสามด้านคือ
1. สังคมคุณภาพ
2. สังคมแห่งภูมิปัญญาและการเรียนรู้
3. สังคมแห่งการสมานฉันท์และเอื้ออาทรต่อกัน
การแก้ไขปัญหา
ยุทธศาสตร์การดำเนินงานทางด้านวัฒนธรรม
แนวทางที่ 1 รวบรวม องค์ความรู้
1.1 ศึกษา ค้นคว้าวิจัย มรดกทรัพย์สินทางศิลปะ วัฒนธรรม
1.2 อนุรักษ์ องค์ความรู้ มรดกทรัพย์สินทางศิลปะ วัฒนธรรม
1.3 พัฒนาสร้างสรรค์ องค์ความรู้ มรดกทรัพย์สินทางศิลปะ วัฒนธรรม
1.4 บริหารจัดการองค์ความรู้ มรดกทรัพย์สินทางศิลปะ วัฒนธรรม
1.5 สงวนรักษา มรดกทรัพย์สินทางศิลปะ วัฒนธรรม ด้วยเทคโนโลยี
1.6 นำมาจัดการศึกษา สู่ หลักสูตรท้องถิ่น
แนวทางที่ 2 ฟื้นฟู ส่งเสริมการสืบทอด วัฒนธรรมท้องถิ่น และวัฒนธรรมเผ่าพันธุ์
1.2 ศึกษา วิจัย เพื่อรวบรวมแหล่งข้อมูล และจัดทำทำเนียบชุมชนวัฒนธรรมถิ่น
1.2 ส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ รักษา และพัฒนาแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม
1.3 เสริมสร้าง เครือข่าย ชุมชน เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม
1.4 ตั้งกองทุนทางวัฒนธรรมชุมชน
1.5 นำมาจัดการศึกษา สู่ หลักสูตรท้องถิ่น
แนวทางที่ 3 ส่งเสริมวิถีชีวิตไทย
3.1 รักษา ฟื้นฟูและส่งเสริมการใช้ภาษาไทย มารยาทไทย อาหารไทย การแต่งกายแบบไทย
3.2 การถ่ายทอดและสืบสานวิถีชีวิตแบบไทย
3.3 นำมาจัดการศึกษา สู่ หลักสูตรท้องถิ่น
แนวทางที่ 4 ฟื้นฟู รักษาและพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่น
4.1 เก็บรวมรวม ภูมิปัญญาไทย สืบค้นภูมิปัญญาท้องถิ่น
4.2 วิจัยและพัฒนา และถ่ายทอดไปสู่การเรียนรู้ตลอดชีวิต
4.3 สร้างเครือข่ายการเรียนรู้ในทุกระดับ
4.4 เสริมสร้างภูมิปัญญาไปสู่สังคม
4.5 นำมาจัดการศึกษา สู่ หลักสูตรท้องถิ่น
เมื่อนำมาศึกษา ในระบบโรงเรียน จัดทำหลักสูตรท้องถิ่นที่มีคุณภาพ มีครูที่เข้าใจในเรื่องของท้องถิ่น จะสามารถแก้ไขปัญหาของชาติได้ในเบื้องต้น ในระยะ 10 ปี ในอนาคต จะทำให้คนรักบ้านเมือง รักท้องถิ่น ภูมิใจ ในความเป็นไทย ไม่ดูถูกภูมิปัญญาไทยอีกต่อไป เลิกการยกย่องและเชิดชู ชาวตะวันตก เหมือนญาติผู้ใหญ่ ยกย่องเชิดชู คนดี มีศีลธรรม แทน คนร่ำรวยจะสามารถแก้ปัญหาของชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การบริโภคนิยม ได้ อย่างแน่นอน
วิธีการดำเนินการ
แผนงานการสร้างความภูมิใจในท้องถิ่น
เป้าหมาย ให้คนรักและภูมิใจในท้องถิ่น
1. ศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประวัติความเป็นมา พัฒนาการของหมู่บ้าน ตำบล ชุมชน
2. ศึกษาสถานที่สำคัญ วัด โรงเรียน ลำคลอง หนอง บึง ทำประวัติ
3. ศึกษาบุคคลสำคัญ ผู้นำ ผู้อาวุโส หมอพื้นบ้าน ช่างพื้นบ้าน ศิลปินพื้นบ้าน ปราชญ์ท้องถิ่น
4. ศึกษา ชื่อหมู่บ้าน ชื่อวัด ชื่อคลอง ชื่อถนน ทาง
5. ความรู้ท้องถิ่น ศึกษา ตำรายา อาหาร เครื่องมือ เครื่องใช้ทุกชนิด
6. ศึกษา ขนบธรรมเนียม ประเพณี ท้องถิ่น พิธีกรรมต่างๆ
7. นิทาน เพลง ดนตรี พื้นบ้าน คติสอนใจ
วิธีการศึกษา
1. เก็บข้อมูล โดยครู นักเรียน นักศึกษา อย่างรวดเร็ว อย่าผัดวัน จะเสียใจทีหลัง
2. ตรวจสอบความถูกต้อง จากผู้เชี่ยวชาญ
3. นำผลมารวบรวม ทำการสัมมนา
4. นำผลมาจัดทำพิพิธภัณฑ์
5. จัดทำนิทรรศการ
6. จัดกิจกรรมการเรียนการสอนในโรงเรียน นำเข้าสู่หลักสูตรท้องถิ่น หรือให้นักเรียนไปศึกษาจากผู้รู้ในท้องถิ่น
การดำเนินการจัดหลักสูตรท้องถิ่น ในวิชาสังคมศึกษา จึงบรรลุ วัตถุ ประสงค์ และแก้ปัญหาของบ้านเมืองได้ในที่สุด
??.
