เสวนา ๑๐๘ ปี พระพุทธเจ้าหลวงประพาสต้นกำแพงเพชร
เหตุใดพระพุทธเจ้าหลวงทรงเลือกที่จะเสด็จมาที่นี่ ที่นี่มีดีอย่างไร สำคัญมากเพียงใด เพราะเหตุใดถึงมิเสด็จไปเมืองอื่นเล่า
มีประเด็นหลักๆที่ พระพุทธเจ้าหลวงได้เสด็จมากำแพงเพชรหรือ ใครที่มานครชุมคือพวกเดนตาย (เดนตาย แปลว่า ถ้าจะตายให้เอามาไว้ที่นครชุม) โดยได้ยินข่าวลือว่าถ้าใครว่าอยู่ที่กำแพงเพชรจะต้องตายหมดทุกคนจึงทำให้ไม่มีประชากรอยู่เลย พระพุทธเจ้าหลวงอยากจะเข้ามาให้ชาวประชารู้ว่า พระเจ้าแผ่นดินยังเข้ามาเหยียบได้ทำไมชาวบ้านธรรมดาถึงไม่สามารถเข้ามาได้
หากย้อนกลับไปในช่วงเหตุการณ์สำคัญครั้งนี้ เพื่อลำดับเหตุการณ์ เราจะทราบว่าถึงพระมหากรุณาธิคุณที่ทรงมีต่อพสกนิกรเสมอ ดังนั้นจะสรุปเหตุการณ์เสด็จประพาสต้นครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๔๔๙ เสด็จประพาสต้นหัวเมืองฝ่ายเหนือ ดังนี้
ประพาสต้น หมายถึงการเสด็จโดยไม่ไม่เป็นทางการ ไม่ประสงค์ที่จะให้มีการต้อนรับ เพื่อพระองค์จะได้มีโอกาส ทอดพระเนตรสุขทุกข์ของประชาชนของพระองค์ อย่างไม่มีการ เตรียมการไว้ พระพุทธเจ้าหลวงออกจากพระราชวังสวนดุสิต ตั้งแต่วันที่ ๒๗ กรกฎาคม ๒๔๔๙ รอนแรมมาทางเรือ ผ่านลำน้ำเจ้าพระยา ถึงบ้านแดน เขตรอยต่อระหว่างกำแพงเพชรกับนครสวรรค์ ในครั้งกระนั้น
เมื่อวันที่ ๑๘ สิงหาคม ทรงเข้าสู่ตัวเมืองกำแพงเพชรในวันที่ ๒๒ สิงหาคม ประทับแรมที่ พลับพลา บริเวณใกล้กับวัดชีนางเกา ปัจจุบันเป็นบ้านพัก รองผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชร ซึ่งพลับพลานี้ เคยรับเสด็จ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ ในรัชกาลที่ ๕ เสด็จมาในปี พ.ศ. ๒๔๔๘ ก็มาประทับที่นี้เช่นกัน ต่อมาพลับพลาแห่งนี้ ได้ใช้เป็นที่เรียนของกุลบุตรกุลธิดา ในจังหวัด เรียกกันว่าโรงเรียนพลับพลา
เช้าวันที่ ๒๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ ฝนตกเวลา ๓ โมงเช้า เสด็จไปทั้งฝน ผ่านวัดเล็กๆ ทำด้วยแลง ผ่านที่ว่าการเมืองที่สร้างยังไม่เสร็จ ( บริเวณสนามเด็กเล่นเทศบาลซึ่งรื้อไปแล้ว ) เสด็จเข้าทางประตูน้ำอ้อย ปัจจุบันรื้อไปแล้วเช่นกัน ได้ทอดพระเนตร สามประตู คือ ประตูน้ำอ้อย ประตูบ้านโนน ประตูดั้น เสด็จเข้าไปในวัดพระแก้วตอนหน้าเป็นวิหารใหญ่อย่างวัด พระศรีสรรเพชญ์ กรุงศรีอยุธยา มณฑป ที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต ถ้าพระแก้วมาอยู่ที่กำแพงเพชรตามตำนาน ต้องมาอยู่ที่วัดแห่งนี้แน่นอน ทรงตรัสชมว่าพระเจดีย์วัดพระแก้ว เป็นเจดีย์ลอมฟาง ทำได้งามมาก เสด็จต่อไปจนถึงวัดช้างเผือก ไปที่ศาลหลักเมือง แล้วไปที่ สระมน พระราชวังโบราณของเมืองกำแพงเพชร ราษฎรสร้างพลับพลาและปะรำในบริเวณสระมน มีราษฎรมาเข้าเฝ้าเป็นจำนวนมาก มีสำรับกับข้าว มาเลี้ยงหลายสิบสำรับ
พระพุทธเจ้าหลวงเจ้าประพาสต้นเมืองกำแพงเพชรรวมทั้งสิ้น ๑๐ วัน เช้าวันที่ ๒๕ สิงหาคม พ.ศ.๒๔๔๙ ทรงลงเรือข้ามฟากไปฝั่งตะวันตกยังไม่ขึ้นที่วัดพระธาตุเลยไปคลองสวนหมาก ต้องขึ้นไปไกลหน่อยแต่ต้นทางที่จะเข้าไปเรียกว่า แม่พล้อ พระองค์ทรงขึ้นไปถ่ายรูปบ้านสองหลัง แล้วจึงกลับออกมาจอดเรือเสวยพระกระยาหารบริเวณหาดกลางน้ำ เสร็จแล้วจึงล่องเรือลงมาขึ้นที่พระธาตุ ซึ่งแต่เดิมเป็นพระเจดีย์อย่างเดียวกับที่วัดพระธาตุใหญ่องค์หนึ่งโดยพระยาตะก่า แต่ยังไม่เสร็จพระยาตะก่าก็เสียชีวิตลง พะโป้จึงได้มาปฏิสังขรณ์ต่อได้ยกยอดฉัตรซึ่งมาแต่เมืองมะระแหม่ง พระเจดีย์ทาสีเหลือง มีลายปูนขาว แลดูในแม่น้ำงามดี
นอกจากนี้ คนกำแพงเพชรยังได้รับเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชพร้อมกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จกำแพงเพชรถึง ๓ ครั้ง
ครั้งที่ ๑ เมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๐ เสด็จบวงสรวงสังเวยสมเด็จพระนเรศวรมหาราชและยังทรงเสด็จออกมาปลูกต้นสัก ณ บริเวณหน้าศาลากลาง โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงปลูกต้นสักด้านขวาและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถทรงปลูกต้นสักด้านซ้ายของศาลากลาง แล้วเสด็จไปเยี่ยมพสกนิกรของพระองค์ ภาพที่ชาวกำแพงเพชรประทับใจคือพระองค์ทั้งสองทรงโบกพระหัตถ์ให้แก่ราษฎรชาวจังหวัดกำแพงเพชรเป็นอย่างยิ่ง
ครั้งที่ ๒ เมื่อวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๑๕ เสด็จบำเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐิน ส่วนพระองค์ ณ วัดคูยาง และยังพระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์และกรมการศาสนาได้ร่วมถวายโดยเสด็จพระราชกุศลเป็นเงินจำนวน ๖๐,๐๐๐ บาท เพื่อใช้เป็นทุนสร้างวัด นอกจากนี้ยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระปรมาภิไธยย่อ ภ.ป.ร. มาประดิษฐานหน้าบันพระอุโบสถด้านหน้า และพระนามาภิไธยย่อ ส.ก. มาประดิษฐานที่หน้าบันพระอุโบสถด้านหลัง เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๓ และพระองค์ทรงพระราชทานนาม พระพุทธรูปประธานซึ่งหล่อแบบศิลปะสุโขทัย หมวดกำแพงเพชร ขนาดหน้าตักกว้าง ๖ ศอก ๙ นิ้ว ว่า พระพุทธวชิรปราการ เมื่อวันที่ ๒๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๗
ครั้งที่ ๓ เมื่อวันที่ ๒๙ มกราคม ๒๕๒๑ เสด็จพระราชทานธงลูกเสือชาวบ้าน ของอำเภอ ต่างๆ รวม ๑๑๗ รุ่น ณ บริเวณสนามหน้าศาลากลางจังหวัดกำแพงเพชร หลังจากพระราชทานธงประจำรุ่นลูกเสือชาวบ้านแล้ว ยังทรงพระราชทานพระบรมราโชวาทแก่ลูกเสือชาวบ้านและพสกนิกรที่มารับเสด็จ เมื่อเสร็จพิธีทรงเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมเยียนราษฎรที่มาเฝ้ารับเสด็จ ขณะนั้นประชาชน บ้านกิโลสอง กิโลสาม กิโลหกและชาวบ้านบริเวณใกล้เคียงได้กราบทูลขอพระราชทานให้ทรงช่วยเหลือจัดหาน้ำเพื่อใช้ในการเพาะปลูกและการอุปโภคบริโภคได้ตลอดปี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดำริเมื่อวันที่ ๓๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๑ ให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการชลประทานท่อทอแดง เพื่อจัดหาน้ำให้ราษฎรบริเวณหมู่บ้านดังกล่าว
กล่าวได้ว่าชาวกำแพงเพชรเป็นที่น่ายินดีถ้าพระพุทธเจ้าหลวงไม่ทรงเสด็จมา ชาวกำแพงเพชรก็จะไม่เจริญจนถึงปัจจุบันนี้และเป็นที่น่ายินดีอีกอย่างยิ่งที่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิตพระบรมราชินีนาถ ที่เข้ามาช่วยเหลือเรื่องน้ำให้แก่ชาวกำแพงเพชร จึงทำให้ชาวกำแพงเพชรมีน้ำกิน น้ำใช้ อุดมสมบูรณ์มาจนถึงปัจจุบัน
ดิฉันต้องขอขอบพระคุณท่านอาจารย์สันติ อภัยราช เป็นอย่างสูงที่ทำให้ดิฉันได้รับความรู้ที่ไม่เคยได้รับรู้มาก่อน และขอบพระคุณเจ้าอาวาสวัดพระบรมธาตุที่ได้จัดงานนี้ขึ้นทำให้ตัวดิฉันเอง เพื่อนๆในห้องรวมถึงน้องๆเยาวชนรุ่นหลังได้รู้ได้ทราบถึงประวัติศาสตร์ของจังหวัดและดิฉันขอให้จัดงานแบบนี้ไปทุกๆปีเพื่อที่จะฟื้นฟูประวัติศาสตร์ที่ทุกคนกำลังจะลืมมันลงไปให้กลับมาอยู่ในใจของทุก
นางสาวจันทมาศ กรินทะ ๕๕๑๑๒๑๕๔๔ โปรแกรมวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์
