เสน่ห์ บ้านคลองเตย อ.คลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร
   สองข้างถนน กำแพงเพชร คลองลาน ก่อนถึงสี่แยกคลองลานนิดเดียว ดูเหมือนไม่มีอะไร คนทั่วไป จึงขับรถเลยไป น้ำตกคลองลาน หรือเลยไปช่องเย็น ไม่แวะระหว่างทาง แต่ถ้านักท่องเที่ยวได้ทราบว่า ที่บ้านคลองเตย หมู่ที่ ๙ ตำบลคลองลานพัฒนา มีเสน่ห์มหาศาลที่ซ่อนอยู่ เขาไม่มีวันที่จะไม่แวะบ้านคลองเตยอย่างแน่นอน ที่บ้านคลองเตย มีชนชาวเขาที่เรียกกันว่าเย้า หรืออิ้วเมี้ยน ที่มีวัฒนธรรมเฉพาะตัวที่งดงามและเจริญมากว่าสองพันปี ในประมาณปี ๒๕๑๕ พวกเขาได้อพยพมาอยู่ที่อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร โดยเฉพาะที่บ้านคลองเตย เหตุที่เรียกว่าบ้านคลองเตยเพราะหมู่บ้านนี้ มีลำคลองไหลผ่านและมีต้นเตยหนามขึ้นริมน้ำจำนวนมาก จึงเรียกว่า บ้านคลองเตย
จุดเด่นของของบ้านคลองเตยที่ผู้คนรู้จักมากที่สุด คือมีชาวอิ้วเมี่ยน ที่แต่ตัวด้วยเครื่องเงินที่งดงาม หลากหลาย บางชุดมีราคาเหยียบล้านบาท ดังนั้น อาชีพหลักของอิ้วเมี่ยนคือการทำเครื่องเงิน และการปักผ้า เครื่องเงินบ้านคลองเตยมีลวดลายที่งดงาม หลากหลาย ราคาไม่แพงอย่างที่คิด ทำเกือบทุกบ้านส่งขายไปเกือบทั่วโลก   
ผ้าปักของชาวอิ้วเมี่ยน ประณีตละเอียดอ่อนมากๆ สตรีชาวอิ้วเมี้ยนทุกบ้านจะปักผ้าส่งให้ศูนย์ศิลปาชีพที่พระราชินี ทรงอุปถัมภ์  มีรายได้ต่อปีจำนวนมาก ทำให้ชาวอิ้วเมี่ยน เมื่อพูดถึง พระเจ้าอยู่หัวที่พระราชทานที่ดินให้อยู่อาศัยและพระราชินีทรงดูแลรับซื้อผ้าปักของเธอ เธอจะร้องไห้ น้ำตาอาบหน้าสอึกสะอื้นทุกครั้งประทับใจแก่ผู้พบเห็นทุกคน มีคำกล่าวว่า   ผู้หญิงปักผ้า ผู้ชายทำเครื่องเงิน ซึ่งเป็นอาชีพหลักของชาวอิ้วเมี่ยนทุกคน พระบารมีปกเกล้าชาวอิ้วเมี่ยนอย่างแท้จริง
อาหารของอิ้วเมี่ยนมีหลากหลายอร่อยมาก เช่น หมูหลาม หมูฮ่องเต้ มีรสชาติน่าชื่นชม และใช้ตะเกียบสำหรับกินอาหารคล้ายกับชนชาติจีน ได้ลองกินแบบโบราณได้อารมณ์และความรู้สึกดีมากๆ อย่างบอกไม่ถูก
การแสดงพื้นบ้านและการแต่งกายประกอบกันงดงามและเพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนาได้อย่างดีและน่าชมอย่างยิ่ง ความเพลิดเพลิน ในการชมการแสดงอย่างคุ้มค่าที่สุด การเคลื่อนไหวที่งดงามประกอบดนตรี ที่ไพเราะ เหมือนดังล่องลอยไม่ได้เหยียบพื้น จังหวะและลีลาสวยงามอย่างที่สุด
ชาวอิ้วเมี่ยน มีประเพณีและวัฒนธรรมที่หลากหลายมาก อยู่กับเขาสองวันรู้สึกหลงไหลไปกับวัฒนธรรมประเพณีของเขา อย่างที่พรรณนาไม่ถูก และคงกลับไปอีกครั้ง ไปฟื้นความประทับใจที่ไม่มีวันลืม
นอกจากชาวอิ้วเมี่ยนแล้ว ในบ้านคลองเตย ยังมีชาวไทยอีสาน อาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก หลังที่ทำการศูนย์หัตถกรรมเครื่องเงิน มีการทำโซฟาจากมังกรจากไม้ ที่มีฝีมือในการแกะสลัก ได้อย่างตระการตา ราคาไม่แพง สามารถเลี้ยงชีพได้ อย่างดีทีเดียวนอกจากนั้นยังมี การจักสาน และทำไม้กวาด ได้อย่างประณีตเช่นกัน
   สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ บ้านตลองเตย มีหลายแห่ง เช่นศาลท้าวแสนปม ศาลเจ้าพ่อกวนอู ศาลศักดิ์ศิทธิ์ของชาวอิ้วเมี้ยน  และมีวัดคลองเตยที่งดงามและน่าชมอีกแห่งหนึ่ง นับว่าน่าสนใจมาก
   ความประทับใจ ในบ้านคลองเตย อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร เชื่อมั่นว่า ถ้าท่านมาชม บ้านคลองเตย ที่จะมีความรู้สึกเช่นผม ว่า ครั้งหนึ่งในเสี้ยวชีวิต ที่จะไม่มีวันลืมเลือน
                        สันติ อภัยราช

บ้านแปลงสี่
ภูเขาสูง ป่าไม้งาม วัฒนธรรมเด่น การละเล่นชนเผ่า    พรมเช็ดเท้าแปลงสี่       ประเพณีพื้นบ้าน  ไหว้ศาลเจ้าพ่อผาดำ คำคล้องจองข้างต้น คือคำขวัญประจำหมู่บ้านแปลงสี่ ที่บอกถึงอัตตลักษณ์ของ    หมู่บ้านแปลงสี่อย่างชัดเจน
 บ้านแปลงสี่ เป็นหมู่บ้าน สำคัญ ของอำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร ที่เรียกว่าแปลงสี่เพราะทางราชการได้ จัดสรรที่ดินให้ราษฏร์ เป็นแปลงที่ ๔ มีหมู่บ้านประกอบเป็นบ้านแปลงสี่อีก ๒ หมู่บ้านคือ บ้านปรางค์ข้าวสาร และบ้านแม่พืช บ้านปรางค์ข้าวสาร เป็นบ้านที่เป็นที่ตั้งของปางไม้ และเก็บข้าวสารไว้ในปาง จำนวนมาก ชาวบ้านจึงเรียกว่าปางข้าวสาร ต่อมาเขียนกันว่า ปรางค์ข้าวสาร ส่วนบ้านแม่พืชนั้น บริเวณแม่พืชมีที่ดินที่อุดมสมบูรณ์ ปลูกพืชพันธุ์ได้อย่างดี เจริญงอกงามรวดเร็ว จึงเรียกกันว่า บ้านแม่พืช บ้านแปลงสี่ จึงมีเนื้อที่กว้างขวาง ยาวไปตามถนนขึ้นช่องเย็นถึง เจ็ดกิโลเมตร
บ้านแปลงสี่ มีภูเขาสูง ใหญ่ โดยรอบหมู่บ้าน ทำให้อากาศหนาวเย็นเกือบทั้งปี มีถนนผ่ากลางหมู่บ้าน ปลูกพืชพันธุ์ได้ทุกชนิด เช่นสวนลิ้นจี่ สวนอินผาลัม สวนเงาะ ทุเรียน และส้ม ส่วนป่าไม้ ที่บ้านแปลงสี่เป็นต้นไม้ขนาดใหญ่จำนวนมาก มีต้นรังขนาดใหญ่มากๆ ไม้สักบนภูเขา ล้วนมีขนาดใหญ่ทั้งสิ้น
วัฒนธรรมชาวเขาเผ่าลาหู่  หรือชาวมูเซอร์ คำว่าลาหู่หมายถึงชนเผ่าที่ได้กินเสือปิ้ง บอกถึงความกล้าหาญที่สามารถนำเสือมาเป็นอาหารได้ ชาวมูเซอร์ มีการละเล่น เต้น จะคึ เต้นตามจังหวะเสียงกลอง การเล่นลูกข่าง  การโยนผ้า ล้วนเป็นวัฒนธรรมที่งดงามของ ของชาวมูเซอร์ การแต่งกายด้วยสีสัน อันงดงาม ที่สุด ผ่านมาชมให้ได้ ท่านจะหลงรัก ชาวมูเซอร์อย่างไม่รู้ตัว
พรมเช็ดเท้า เป็นสินค้าโอทอป ของชาวแปลงสี่ ได้รับยกย่อง ได้ถึง ๕ ดาว นับว่า เป็นหนึ่งเดียวในประเทศไทย ส่งขายไปทั่วโลก มีพรมเช็ดเท้าทุกขนาด ขายดีมาก เป็นสินค้าโอทอปประจำหมู่บ้านแปลงสี่ นำรายได้มาสู่หมู่บ้านจำนวนมาก
ส่วนศาลเจ้าพ่อผาดำ  ชาวบ้านมีความเชื่อกันว่า เจ้าพ่อผาดำ เป็นทหารเอกของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์  สมัยสุโขทัย  ในคราวยกกองทัพมารบกับขุนสามชนเจ้าเมืองฉอด เจ้าด่านผาดำ ได้ต่อสู้อย่างกล้าหาญ เมื่อสิ้นชีวิต ชาวบ้านจึงนับถือกันว่า เป็นเจ้าพ่อผาดำ
บ้านแปลงสี่ เป็นหมู่บ้านที่มีเสน่ห์มากๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การเป็นเจ้าบ้านที่ดีของประชาชน ต้อนรับขับสู้อย่างดียิ่ง เชิญทุกท่านมาท่องเที่ยว ที่หมู่บ้านแปลงสี่ นอกจากสิ่งวิเศษเหล่านี้  บ้านแปลงสี่ ยังมี ต้นตะเคียนยักษ์ ต้นยางใหญ่ จุดชมวิว บนสะพาน เชื่อมสองอำเภอ และมีวัดที่งดงาม อีกสามวัด มีสระหลวงเต็มไปด้วยบัวแสนงาม  ทุกท่าน เมื่อผ่านไปช่องเย็น โปรดได้แวะเยี่ยม บ้านแปลงสี่ของเรา ท่านจะเก็บความทรงจำนี้ไปนานแสนนาน เชิญ พบกับ อ้อมกอดขุนเขา  พวกเราแปลงสี่

                  สันติ อภัยราช

 คำขวัญบ้านวุ้งกระสัง
ชาวปกาญอ วุ้งกระสัง หมู่บ้านดัง สองร้อยปี สาวงามรักศักดิ์ศรี ประเพณีเจดีย์ทราย น้ำตกสวย มะเดื่อใหญ่  รวมน้ำใจ ชาวเขาเรา ระบำเกลียวเชือกสามัคคีชนเผ่า รวมพวกเราเป็นหนึ่งเดียว

วุ้งกระสัง
   ท่ามกลางอ้อมกอดแห่งขุนเขา ที่ อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร มีหมู่บ้านหนึ่ง มีชื่อเรียกขานกันว่าหมูบ้านวุ้งกระสัง เป็นชาวปกากะญอ หรือคนทั่วไปเรียกเป็นสามัญว่าชาวกะเหรี่ยง  ซ่อนตัวอยู่ในหุบเขามากว่า สองร้อยปี  แสนงดงามทั้งธรรมชาติ และ ผู้หญิง จนมีคำจำกัดความ ประจำหมู่บ้านว่า  สาวสวย ธรรมชาติงาม หมู่บ้านนาม วุ้งกระสัง เดิมชาวปกากะญอที่วุ้งกระสังเรียกตัวเองว่า ทีล่อชู  โวซะโกร หมายความว่า น้ำตก คลองวุ้งกระสัง ช่วยหล่อเลี้ยงคนทั้งหมู่บ้าน วุ้งกระสัง นับได้ว่าวุ้งกระสังเป็นหมู่บ้านที่ ยังดิบๆ เดิมๆ ไม่เปลี่ยนแปลง มากว่า ร้อยปีนับว่าน่าทัศนายิ่งนัก
   วุ้งกระสัง มีแหล่งท่องเที่ยวที่งดงามหลายแห่ง มีลำคลอง ไหลคดเคี้ยวราวกับนาคราชเลื้อยทั้งหมู่บ้าน หล่อเลี้ยงทำให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ และไหลเซาะตามเกาะแก่ง รื่นรมย์มากที่สุด คลองที่เป็นเส้นชีวิตของชาววุ้งกระสัง ไหลมาจากน้ำตกวุ้งกระสัง ที่แสนงดงามของหมู่บ้าน เป็นแหล่งพักผ่อนของผู้คนที่มาท่องเที่ยวนอกจากน้ำตก ลำคลองขุนเขา ที่วุ้งกระสังยังมีถ้ำอีกหลายแหล่ง ที่มีความเป็นมาที่น่าศึกษาอย่างที่สุด
   วุ้งกระสัง มีต้นไม้ขนาดใหญ่มากมาย เขารักษาไว้เสมือนหนึ่งชีวิตของเขามีต้นมะเดื่อยักษ์ อยู่ท่ามกลางหมู่บ้าน ซึ่ง มีความเป็นมาที่น่าพิศวง มีพืชผักเกษตรที่สมบูรณ์แบบ เลี้ยงผู้คนทุกฤดูกาล เราจะพบสวนเศรษฐกิจพอเพียงทุกแห่งทุกบ้าน  นับว่าเดินตามพระยุคลบาทของพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลที่ ๙ เกือบทั้งหมู่บ้าน
   วัฒนธรรมประเพณี ที่หมู่บ้านวุ้งกระสัง ยังรักษาไว้ได้เกือบทั้งหมด ภาษาพูด ภาษาเขียน ดนตรีและการแสดง ระบำเกลียวเชือก งดงามและมีความหมายที่ลึกซึ้งมาก ลีลาเคลื่อนไหวของสาวงามชาวกะเหรี่ยง ช่างน่ามอง สุดพรรณนา เครื่องดนตรีโบราณ นาม เตน่า รูปว่างดงาม เสียงไพเราะ เป็นเสน่ห์สำคัญของ ชาววุ้งกระสัง
   การทอผ้า เอกลักษณ์พิเศษ ที่ไม่เหมือนใครของเขา มีความหมายเฉพาะ แยกชายหญิง แยกสาวโสด และสาวที่มีเรือนแล้ว เวลาแต่งกาย จะแยกออกจากกัน อย่างชัดเจน อย่างน่าศึกษา
   อาหารการกินที่นี่อุดมสมบูรณ์  และมีเอกลักษณ์เฉพาะ ของชาวปกากะญอ รสชาติแสนอร่อยและ เมื่อได้ชิม ใม่มีวันจะรู้ลืม
   พิพิธภัณฑ์ ของใช้พื้นบ้าน ยังถูกรวบรวมไว้ครบและทรงคุณค่าอย่างที่สุด เพลิดเพลินเจริญใจเมื่อมาเยี่ยมชมและรำลึกถึงความหลัง ได้อย่างแม่นยำ
สาวสวย ธรรมชาติงาม หมู่บ้านนามวุ้งกระสัง   ควรมีครั้งหนึ่งในชีวิต ที่มีโอกาสมาชื่นชม บ้านวุ้งกระสังกำแพงเพชรแล้วท่านจะมีความสุข ไปนานแสนนาน
สันติ อภัยราช
   
   
   

กำแพงเพชรเราเป็นเมืองรองแค่ชื่อที่ทางการมอบให้เท่านั้น
เส้นทางการท่องเที่ยวที่น่าสนใจในกำแพงเพชร
หนึ่งวัน หนึ่งคืน
ไหว้พระ ๙ วัด ในเมืองกำแพงเพชร
๑ หลวงพ่อพุทธลีลา วัดปราสาท ๒ หลวงพ่อเพชร วัดวังพระธาตุ ๓. หลวงพ่อเพชรวัดบาง   ๔ หลวงพ่อพระพุทธวชิรปราการวัดคูยาง  ๕ หลวงพ่อโตวัดเสด็จ  ๖หลวงพ่อโม้วัดหลวงพ่อโม้  ๗ หลวงพ่ออู่ทองวัดสามจีน  ๘ ไหว้พระบรมธาตุวัดพระบรมธาตุ     ๙ หลวงพ่ออุโมงค์วัดสว่างอารมณ์
   อาหารกลางวัน บะหมี่ชากังราว   อาหารเย็น  ข้าวต้มปูทอง  พัก รีสอร์ริมน้ำปิง หรือ ที่สะดวก พี รีสอร์ท ของฝากที่มอกล้วยไข่
๒.อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร และนครชุม 
   เช้าชมอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ชม พิพิธภัณฑสถาน ทั้ง ๒ แห่ง
ไหว้เจ้าพ่อหลักเมือง วัดพระแก้ว วัดพระบรมธาตุนครชุม อรัญญิกนครชุม ตลาดย้อนยุค นครชุม
๓.วัฒนธรรมนครชุม
   วัดพระบรมธาตุ  พระญาลิไทย  ห้องสมุดเฉลิมราช  พิพิธภัณฑ์พระพุทธรูป จพิพิธภัณฑ์เฉลิมราช   ต้นพระศรีมหาโพธิ์  การแสดงพื้นบ้าน คลองสวนหมาก เรือหางแมงป่อง  เมี่ยงแม่กรองทอง  พิมพ์พระแม่ไก่  วัดสว่างอารมณ์ หลวงพ่ออุโมงค์ หลวงพ่อยักษ์  แหย่งพระพุทธเจ้าหลวง บ้านพะโป้  ตลาดย้อนยุคนครชุม (อุทยานประวัติศาสตร์ นครชุม)
๔. บ้านหนองน้ำขุ่น   สักงาม อ.คลองลาน
๕.บ้านเขาคีริส   อ.พรานกระต่าย
๖.บ้านคณฑี      อ.เมือง
๗.บ้านวังพระธาตุ อ.เมือง
๘.บ้านทรัพย์ไพรวัลย์  อ.เมือง
๙.บ้านคลองลึก         อ.ปางศิลาทอง
๑๐.บ้านวังแขม          อ.คลองขลุง
๑๑. กะเหรี่ยงน้ำตก   อ.คลองลาน
๑๒.บ้านวุ้งกะสัง       อ.คลองลาน
๑๓.บ้านแม่ลาด        อ.คลองขลุง
๑๔.บ้านหนองปลิง    อ.เมือง

การเตรียมความพร้อมสู่ ชุมชนท่องเที่ยว โอทอป นวัตวิถี
การท่องเที่ยวแบบใหม่ ที่ประสานทุกอย่างเข้าด้วยกัน ผู้คนจะสามารถอยู่ที่บ้านได้ มีอาชีพโดยใช้ทรัพยากร วัฒนธรรม ประเพณี โบราณสถาน โบราณวัตถุ และวิถีชีวิตในชนบท ความเชื่อ และภูมิปัญญา ทำมาหากินอยู่กับท้องถิ่น ไม่ต้องทิ้งถิ่นไปทำมาหากินในเมือง ปล่อยให้ผู้เฒ่าเฝ้าบ้าน อยู่กับเด็กๆในทุกชุมชน ในประเทศไทย การท่องเที่ยวโดยชุมชน มีความวัตถุประสงค์ ๒ ประการคือ
๑.การท่องเที่ยวที่คำนึงถึงความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม สังคม และวัฒนธรรม ประเพณี ความเชื่อ ภูมิปัญญา และผลผลิต ให้สามารถประสานกันได้อย่างลงตัว
๒.กำหนดทิศทางโดยชุมชน  จัดการโดยชุมชนเพื่อชุมชนและชุมชนมีบทบาทเป็นเจ้าของมีสิทธิในการจัดการดูแล เพื่อให้เกิดการเรียนรู้แก่ผู้มาเยือน เพื่อเพิ่มรายได้หลักและความภูมิใจในท้องถิ่นของตน
องค์ประกอบของการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน

๑.ทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรม ภูมิปัญญา ความเชื่อ อัตตลักษณ์ของท้องถิ่น
o   ชุมชนมีฐานทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์
o   ชุมชนมีวัฒนธรรมประเพณี ภูมิปัญญา อัตลักษณ์ ที่เป็นเอกลักษณ์   เฉพาะถิ่น
๒. องค์กรชุมชน
o   ชุมชนมีระบบสังคมที่เข้าใจกัน
o   มีปราชญ์  หรือผู้มีความรู้  และทักษะในเรื่องต่าง ๆ หลากหลาย
o   ชุมชนรู้สึกเป็นเจ้าของและเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนา การจัดการ
๓.การจัดการในชุมชน
•   มีกฎ-กติกาในการจัดการสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม และการท่องเที่ยว
•   มีองค์กรหรือกลไกในการทำงานเพื่อจัดการการท่องเที่ยว  และสามารถเชี่อมโยงการท่องเที่ยวกับการพัฒนาชุมชนโดยรวมได้
•   มีการกระจายผลประโยชน์ที่เป็นธรรม
•   มีกองทุนที่เอื้อประโยชน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของชุมชนด้านการเรียนรู้
•   ลักษณะของกิจกรรมการท่องเที่ยวสามารถสร้างการรับรู้ และความเข้าใจในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่แตกต่าง
•   มีระบบจัดการให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ระหว่างชาวบ้านกับผู้มาเยือน
•   สร้างจิตสำนึกเรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมทั้งในส่วนของชาวบ้านและผู้มาเยือน
๔.เรียนรู้ชุมชน
•   ลักษณะของกิจกรรมการท่องเที่ยวสามารถสร้างการรับรู้ และความเข้าใจในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่แตกต่าง
•   มีระบบจัดการให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ระหว่างชาวบ้านกับผู้มาเยือน
•   สร้างจิตสำนึกเรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรม ทั้งในส่วนของชาวบ้านและผู้มาเยือน

หลักการของการท่องเที่ยวโดยชุมชน
•   ชุมชนเป็นเจ้าของ
•   ชาวบ้านเข้ามามีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางและตัดสินใจ
•   ส่งเสริมความภาคภูมิใจในตนเอง
•   ยกระดับคุณภาพชีวิต
•   มีความยั่งยืนทางด้านสิ่งแวดล้อม
•   คงเอกลักษณ์และวัฒนธรรมท้องถิ่น
•   ก่อให้เกิดการเรียนรู้ระหว่างคนต่างวัฒนธรรม
•   เคารพในวัฒนธรรมที่แตกต่างและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์
•   เกิดผลตอบแทนที่เป็นธรรมแก่คนท้องถิ่น
•   มีการกระจายรายได้สู่สาธารณประโยชน์ของชุมชน
การท่องเที่ยวโดยชุมชนไม่ได้เกิดจากการตอบคำถามว่า “ชุมชนจะได้ประโยชน์อย่างไรจากการท่องเที่ยว”  แต่เป็นการสร้างโจทย์ใหม่ว่า “การท่องเที่ยวจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาชุมชนได้อย่างไร”
กระแสโลก กระสไทย ในการ ท่องเที่ยวโดยชุมชน
1.   กระแสความต้องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
2.   กระแสความต้องการของนักท่องเที่ยวที่สนใจการท่องเที่ยวเพื่อการเรียนรู้
3.   กระแสความต้องการในการพัฒนาคนและให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่น
การท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นความพยายามหนึ่งของการสร้างทางเลือกในการพัฒนาใน ประเด็นการท่องเที่ยวที่ให้คนในชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมและได้รับประโยชน์จาก ท่องเที่ยว และมีบทบาทในการกำหนดทิศทางการพัฒนา  อาจเรียกเป็น ๔ ชื่อ
การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ 
การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
การท่องเที่ยวโดยชุมชน
 การท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์
ให้เลิกพูดว่า “ชุมชนจะได้ประโยชน์อย่างไรจากการท่องเที่ยว”  แต่ให้พูดใหม่ว่า
 “การท่องเที่ยวจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาชุมชนได้อย่างไร”

กำแพงเพชร เมืองแห่งการท่องเที่ยว
   จุดแข็ง จุดขาย
      ๑.ด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดีและวัฒนธรรม กำแพงเพชรเป็นเมืองมรดกโลก มีสถานที่ท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ โบราณคดีและวัฒนธรรมมากมากมาย
         ๑.๑ อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร กำแพงเมือง  วัดเก่าภายในเมืองนอกเมือง มีนับร้อยวัด ต้นไม้ในอุทยานประวัติศาสตร์ล้วนหายาก  ต้นไม้ขนาดใหญ่อายุหลายร้อยปี บนกำแพงเมือง คูเมือง และวัดพระบรมธาตุ
         ๑.๒ พระพุทธรูปสำคัญในเมืองกำแพงเพชร
            พระพุทธลีลา วัดประสาท
            หลวงพ่อเพชรวัดบาง
            หลวงพ่อโต วัดเสด็จ
            พระพุทธวชิรปราการวัดคูยาง
            หลวงพ่อศรีสรรชญ์ วัดศรีโยธิน
            หลวงพ่ออุโมงค์ วัดสว่างอารมณ์
         ๑.๓ โบราณวัตถุที่สำคัญ
            พระอิศวร
            รอยพระพุทธบาท วัดเสด็จ
            จารึกวงเวียนต้นโพ
         
๑.๔ ต้นไม้สำคัญ
   ต้นโพธิ์ พระญาลิไทย อายุ๖๖๑ ปี
   ต้นสัก ร.๖ ทรงปลูก ๑๑๑ ปี
   ต้นสัก ร.๙  ทรงปลูก ๕๑ ปี
   ต้นโพ หน้าเมืองกำแพงเพชร
         ๑.๕ พระเครื่อง เมืองกำแพงเพชร ดินที่แพงที่สุดในโลก
            ซุ้มกอ นางพญา กำแพงลีลา
         ๑.๖ สถานที่สำคัญ
            พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ  พิพิธภัณฑ์เรือนไทย 
ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง         พิพิธภัณฑ์พระเครื่องวัดบาง
พิพิธภัณฑ์พระบูชาวัดพระบรมธาตุ    พิพิธภัณฑ์เฉลิมราช วัดบรมธาตุ วัดปราสาท  ถนนพระร่วง เสาหลักบ้าน เขานางทอง บ่อน้ำพุร้อนพระร่วง  บ้านพะโป้
                    ๑.๗ เมืองโบราณ กำแพงเพชร นครชุม ไตรตรึงษ์ เทพนคร คณฑี
        เมืองโกสัมพี (คลองเมือง) เมืองพาน เมืองรอ เมืองอาจ 
          เมืองแสนตอ
๑.๘ การแสดงพื้นบ้าน มีเพลงต่างๆ อาทิ คล้องช้าง พวงมาลัย ลิเกป่า ระบำร้องแก้ รำโทน  แม่ศรี  การแสดงของชาติพันธ์มากมายในกำแพงเพชร
๑.๙ ชีวิตความเป็นอยู่ของชาวเขา  ทุกเผ่า ในกำแพงเพชร ล้วนน่าศึกษา เช่น กะเหรี่ยงน้ำตก กะเหรี่ยงที่วุ้งกะสัง ปักผ้า ของชาวเมี้ยน  นาศึกษาอย่างมาก
๑.๑๐ อาหารในกำแพงเพชร อร่อยทุกร้าน ขึ้นชื่อ เช่น บะหมี่เซี้ยง แดงรสเด็ด ผัดไทยแม่สุภาพ เฉาก้วยชากังราว
      ๑.๒ ทางด้านธรรมชาติ
                            อุทยานแห่งชาติแม่วงศ์  อุทยานแห่งชาติคลองลาน  อุทยานแห่งชาติคลองวังเจ้า
แหล่งท่องเที่ยว
เขาโมโกจู: เป็นยอดเขาที่สูงที่สุดในอุทยานแห่งชาติแม่วงก์ และสูงที่สุดในผืนป่าตะวันตก พฤศจิกายน-กุมภาพันธ์
ช่องเย็น (กม.93): อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ 28
แก่งผานางคอย: แก่งผาคอยนาง เป็นแก่งน้ำและแก่งหิน จากถนนคลองลาน-อุ้มผาง ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติแม่วงก์ 1,400 เมตร จะมีทางแยกเข้าไปอีก 400 เมตร จะถึงบริเวณแก่งหินขนาดใหญ่ที่มีลำน้ำคลองขลุงไหลผ่าน ซึ่งเป็นลำน้ำสายหนึ่ง ในหลายๆ สายที่ไหลลงสู่แม่น้ำปิง จากบริเวณแก่งเดินขึ้นไปตามลำน้ำอีกประมาณ 350 เมตร จะถึง น้ำตกผาคอยนาง น้ำตกขนาดเล็กที่เด่นและสะดุดตา มีน้ำตก 4 ชั้น แต่ละชั้นมีความสูงประมาณ 20 เมตร
น้ำตกแม่รีวา: น้ำตกแม่รีวาเป็นน้ำตกขนาดใหญ่ มีแอ่งน้ำลักษณะเป็นอ่างกลมกว้างราว 30-40 เมตร รับสายน้ำที่ตกลงมา เป็นชั้นๆ มีทั้งหมด 5 ชั้น ชั้นที่ 3 มีความสูงที่สุดประมาณ 100 เมตร มีสภาพสวยงามมาก น้ำตกแม่เรวาอยู่ ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติ 21 กิโลเมตร การเดินทางต้องเดินเท้าไปกลับ 3-4 วัน
น้ำตกแม่กระสา: น้ำตกแม่กระสาเป็นน้ำตกขนาดใหญ่ที่สูงที่สูงที่สุดในบริเวณนี้ มีความสูงกว่า 1,000 เมตร มีชั้นลดหลั่นถึง 9 ชั้น มีบางชั้นที่มีความสูงถึง 270 เมตร น้ำไหลแรงสวยงามตลอดปี อยู่ห่าง จากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 21 กิโลเมตร ต้องเดินเท้าเข้าไป ใช้เวลาเดินไปกลับ 3-4 วัน

น้ำตกแม่กี: น้ำตกแม่กีเป็นน้ำตกที่มีความสูงประมาณ 200 เมตร แบ่งเป็นชั้นๆ ถึง 9 ชั้น น้ำไหลเกือบตลอดปี การเดินทางต้องเดินเท้าไปกลับ 3 วัน น้ำตกแห่งนี้ได้รับคำกล่าวชมจากหนังสือ ASEAN MAGAZINE เมื่อปี พ.ศ. 2518 ว่าเป็นน้ำตกที่สวยงามที่สุดในเอเซีย

อุทยานแห่งชาติคลองลาน
แก่งเกาะร้อย: อยู่ในเส้นทางอุ้มผาง-คลองลาน เข้าทางถนนบ้านโป่งน้ำร้อนเข้าไปประมาณ 15 กิโลเมตร แก่งเกาะ ร้อยเกิดจากคลองสวนหมากเป็นลำธารสลับด้วยแก่งหิน และหาดทรายขาวสะอาด อยู่ท่ามกลางทิวทัศน์ แห่งขุนเขาสลับซับซ้อน ประกอบด้วยแก่งหินตะปุ่มตะป่ำนับร้อยพันก้อนเรียงรายเป็นลานกว้าง ช่วงกลาง มีลำธารน้ำใสไหลผ่านเกาะแก่งหินสีเทาหม่นดูสวยงามยิ่ง
น้ำตกคลองลาน: น้ำตกคลองลาน เกิดจากเทือกเขาขุนคลองลาน ซึ่งมียอดสูง 1,439 เมตรจากระดับน้ำทะเล เหนือหน้าผาน้ำตก เป็นที่ราบกว้าง ในฤดูฝนสายน้ำจะไหลจากลำห้วยต่างๆ ประมาณ 5 สาย ลงสู่แอ่งน้ำกลางหุบเขา เกิดเป็นวังน้ำลึก และลำน้ำยาวประมาณ 3 กิโลเมตร แล้วไหลผ่านหน้าผาลงมาเป็นน้ำตกคลองลาน สูง 100 เมตร กว้างประมาณ 40 เมตร บริเวณใต้น้ำตกเป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่ซึ่งสามารถลงเล่นน้ำได้ อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติ 800 เมตร
น้ำตกคลองน้ำไหล: น้ำตกคลองน้ำไหล (น้ำตกปางควาย) เป็นน้ำตกขนาดกลาง ไหลลดหลั่นลงมาตามความยาวของหน้าผา มี 9 ชั้น บริเวณพื้นล่างมีแอ่งน้ำขนาดใหญ่สามารถลงเล่นน้ำได้มีน้ำไหลตลอดทั้งปี อยู่บริเวณหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติคลองลาน ที่ คล.2 (คลองน้ำไหล) อยู่ห่างจากที่ทำการประมาณ 25 กิโลเมตร จากทางหลวงหมายเลข 1117 ตรงหลักกิโลเมตรที่ 35-36 จะมีป้ายบอกทางเข้าอีก 10 กิโลเมตร
อุทยานแห่งชาติคลองวังเจ้า
โป่งแก๊สธรรมชาติ: เป็นบ่อน้ำร้อน อยู่ห่างจากน้ำตกเต่าดำประมาณ 1.5 กิโลเมตร มีพื้นที่ประมาณ 1 ไร่ เป็นโป่งน้ำ ที่สัตว์ป่าชอบมาอาศัยอยู่ เช่น หมูป่า เก้ง กวางป่า เป็นต้น อุณหภูมิประมาณ 50-70 องศาเซลเซียส โป่ง แก๊สธรรมชาติ มี 2 แห่ง คือทางไปน้ำตกคลองโป่ง และน้ำตกเต่าดํา ประมาณ 1,500 เมตร
เขากระดาน: เป็นหน้าผาของเขาเต่าดำ อยู่ใกล้น้ำตกเต่าดำ มีลักษณะเหมือนมีคนเอากระดานมาเรียงต่อกันเป็นหน้า ผาสูงขึ้นประมาณ 300 เมตร
ถ้ำเขาพนัง: เป็นถ้ำขนาดใหญ่อยู่ริมคลองสวนหมากเป็นถ้ำหินงอกหินย้อยสวยงามมากมีความลึกประมาณ 100 เมตร
น้ำตกคลองโป่ง: มีชื่อเรียกอีกหนึ่งว่า น้ำตกคลองน้ำแดง เป็นน้ำตกหินชนวนหนึ่งเดียวของไทย มี 4 ชั้น ชั้นบนสูง 100 เมตร ไหล ลงมาผ่านบนหินมีร่องเป็นชั้นๆ สายน้ำจึงเกิดการแตกกระจาย เป็นละอองฝอยขาวฟุ้งกระจายไปทั่วบริเวณโขดหินแต่ละ โขดเรียงราย ท่ามกลางผืนป่าอันสมบูรณ์ เป็นน้ำตกหินชนวนซึ่งพบที่นี่เพียงแห่งเดียว จากบ้านโละโคะต้องเดินเท้าอีก ประมาณ 20 กิโลเมตร ผ่านป่าดิบแล้ง
น้ำตกคลองวังเจ้า: เป็นน้ำตกขนาดใหญ่ของอุทยานแห่งชาติคลองวังเจ้า แนวเขตจังหวัดตาก-กำแพงเพชร ห่างจากที่ทําการ 1.5 กิโลเมตร อยู่ห่างจากถนนพหลโยธิน 29 กิโลเมตร บนถนนวังเจ้า-โละโคะ หลักกิโลเมตรที่ 29 เป็นน้ำตกชั้นเดียวไหลทิ้งตัวในแนว ตั้งฉาก สูงประมาณ 60 เมตร ความกว้างประมาณ 100 เมตร ถือเป็นน้ำตกขนาดกลาง และเป็นจุดที่สามารถมองเห็นทิวทัศน์ ของผืนป่าธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์

ปากคลองนาคีรี: เป็นแก่งน้ำตามธรรมชาติที่สวยงามไหลผ่านโขดหินแกรนิตสีขาวสะอาด สะท้อนแสง เป็นจุดบริเวณที่คลองนาคีรีไหลมารวมกับคลองวังเจ้า
 
   
   
   
   
      



         
      

หัวข้ออบรม มารยาทไทย อยู่ที่ไหนก็งดงาม
...............................................
๙.๐๐ - ๑๐.๐๐ น.         ความหมายของมารยาทไทย
๑๐.๐๐- ๑๐.๔๕ น.      องค์ประกอบของมารยาทงาม
               ทางกาย
               ทางวาจา
               ทางใจ
๑๐.๔๕-๑๑.๐๐ น.      พัก – อาหารว่าง
๑๑.๐๐- ๑๒.๐๐น.   ชมวิดิทัศน์ มารยาทงาม จากกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ประกอบการสาธิต จากวิทยากร
๑๒.๐๐ - ๑๒.๐๐ น.   พักรับประทานอาหารกลางวัน
๑๓.๐๐-๑๔.๓๐ น.   ฝึกปฏิบัติ มารยาทงาม ทางกาย ทางวาจา ทางใจ
๑๔.๓๐- ๑๔.๔๕น.   พัก – อาหารว่าง
๑๕.๐๐-๑๖.๓๐ น.   สรุป ความเป็นผู้มีมารยาทงาม ทางกาย ทางวาจา และทางใจ

      ......................................
วิทยากร
       อ.สันติ อภัยราช ครูเชี่ยวชาญ อาจารย์ ๓ ระดับ ๙  (ครูคศ.๔)    
       ศิลปศาสตรมหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (วัฒนธรรม)
       อดีตประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดกำแพงเพชร ๓ สมัย
       ผู้ทรงคุณวุฒิทางด้านวัฒนธรรมจังหวัดกำแพงเพชร
        ครูต้นแบบแห่งชาติ ครูเจ้าฟ้า ครูภูมิปัญญาไทย
       คนดีศรีกำแพงเพชร  คนดีแทนคุณแผ่นดิน
   

บางพาน เมืองที่กำลังจะถูกลืมบางพาน เมืองที่กำลังจะถูกลืม
             

              เมืองบางพาน เป็นเมืองสำคัญทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี เมืองหนึ่งที่น่าศึกษาอยู่ในเขตอำเภอพรานกระต่าย เป็นเมืองที่สำคัญและเก่าแก่ ตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย เป็นราชธานี หรือก่อนหน้านั้น หลักฐานจากจารึกนครชุม ซึ่งจารึกเมื่อปี พ.ศ.1900 ในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท จารึกไว้ว่า " พิมพ์เอารอยตีน…….อันหนึ่งประดิษฐานไว้ในเมืองบางพาน เหนือจอมเขานางทอง " ซึ่งหมายถึงการนำรอยพระพุทธบาทจำลองมาประดิษฐานไว้ที่เขานางทองเมืองบางพานแสดงว่าเมืองบางพานเคยเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย
           จากจารึกฐานพระอิศวร ซึ่งจารึกในปีพุทธศักราช 2053 ได้กล่าถึงเมืองบางพานไว้ว่า " ถนนถลา อันเป็นตรธานไปถึง บางพาน" อนึ่งท่อปู่พระยาร่วง ทำเอาน้ำไปถึงบางพานนั้น ก็ถมหายสิ้น" แสดงถึงเมืองบางพาน เจริญขนาดมีถนนพระร่วงตัดผ่าน และมีการขุดท่อทองแดง เอาน้ำจากเมืองกำแพงเพชรไปเลี้ยงเมืองบางพาน มาเกือบ 700ปี แสดงถึงวิทยาการอันก้าวหน้ามากกว่าทุกๆเมือง เท่าที่มีหลักฐาน
           จากจารึกหลักที่ 4 ได้กล่าวถึง การเดินทางของพระมหาสามีสังฆราชจากประเทศลังกา มาสุโขทัย ผ่านเมืองบางพานแสดงถึงเมืองบางพานเป็นเมืองใหญ่ เมื่อมีพระสังฆราช เสด็จมาต้องผ่านเมืองบางพาน อาจเสด็จประทับเมืองบางพาน
           เมืองบางพานกลายเป็นเมืองร้าง ในช่วง 400 ปีที่ผ่านมา เพราะ ชื่อเมืองบางพานหายไปจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ จากจารึก และพงศาวดารไม่มีหลักฐานใดที่กล่าวถึง เมืองบางพานอีกเลย นักประวัติศาสตร์ และนักโบราณคดี ให้ความสนใจ เมืองบางพานน้อยมาก ข้อมูลที่มีผู้เขียนไว้แทบไม่สามารถนำมาค้นคว้าได้
           จากการสำรวจ ด้วยการเดินสำรวจทุกตารางนิ้วในเมืองบางพาน พบว่า ปัจจุบันสภาพเมืองบางพาน ไม่มีสภาพบ้านเมือง เหลืออยู่เลย ถูกทำลายเกือบหมดสิ้น วัดทุกวัดถูกขุดไม่เหลือซาก
           กำแหงขนาดใช้รถ แบกโฮ ขุด ทำลายอย่างสิ้นซาก ชาวบ้าน บางทีเรียกเมืองบางพานว่าบ้านวังพานเก่า มีเนื้อที่ประมาณ 300 ไร่ เมืองบางพาน มีกำแพงเมืองเป็นรูป สี่เหลี่ยมผืนผ้า ที่มุมเมืองก่อเป็นรูปโค้งมนแปลกกว่าเมืองอื่นๆ มีกำแพงเมือง 3 ชั้น มีซากโบราณสถานอยู่มากมาย กำแพงเมืองชั้นใน กว้าง 326.50 เมตร ยาว 507.50 เมตร แต่ไม่ได้รับการดูแล จากทางราชการ ที่ดินภายในกำแพงเมือง ถูกบุกรุกจับจองซื้อขายกันอย่างน่าละอาย คนที่ทำกินและบุกรุกล้วนแต่เป็น นายทุนต่างถิ่น น่าแปลกในมากที่เมืองสำคัญอย่างเมืองบางพาน กลับขาดการดูแล
           พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงบันทึกถึงเมืองบางพาน ในหนังสือเที่ยวเมืองพระร่วงว่า
            "เมืองบางพานต้องถูกทิ้งร้างไป เพราะแม่น้ำเขินไป ไม่มีน้ำพอกิน ทำให้ต้องย้ายเมือง และทิ้งเมืองบางพานให้ร้างไป"
           น่าเสียดายเมืองสำคัญและยิ่งใหญ่ในอดีต กำลังถูกลืม ไปจากหัวใจคนกำแพงเพชร อีกไม่นานเมืองบางพานจะเหลือเพียงชื่อเช่นเมือง เทพนคร และเมืองคณฑี ในที่สุด ช่วยกันที คนกำแพงเพชร………และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกคน……..ประเทศใหม่จำนวนมากอยากมีประวัติความเป็นมาอันยาวนานเช่นเรา แต่เรากับไม่ใส่ใจ ในความยิ่งใหญ่ในประวัติศาสตร์ของตนเอง……

ตำนานรักพระร่วงเจ้า ที่เขานางทอง
     ความรักอมตะของพระร่วงเจ้า กับนางทอง เป็นเรื่องที่เล่าขาน กันอย่างแพร่หลาย มีหลายตำนาน แต่ก็มีเนื้อหาที่คล้ายกัน แตกต่างกันไม่มากนีก ตำนานหนึ่งว่า
นางทองเป็นผู้หญิงสาวชาวบ้านเมืองบางพาน (บางตำนานว่าเป็นราชธิดาแห่งเมืองบางพาน) มีรูปโฉมที่งดงามมาก พญานาคราชหลงรักนาง จึงกลืนเข้าไปในท้องเพื่อนำไปเป็นชายา ในเมืองบาดาล พระร่วงเจ้าแห่งอาณาจักรสุโขทัยได้พบเห็นจึงได้เข้าช่วยโดยใช้อิทธิฤทธิ์ของตน ล้วงนางทองออกมาจากท้องของพญานาค เนื่องจากนางทองเป็นคนที่มีสิริโฉมงดงามจึงเป็นที่สบพระทัยของพระร่วง ต่อมาจึงได้อภิเษกเป็นพระมเหสี สร้างตำหนักให้พักอาศัยบนเขานางทอง และยังได้นางคำ(นางพัน)หญิงชาวบ้านอีกคนหนึ่งเป็นพระสนมเอก สร้างตำหนักให้พักอาศัย บนเขานางคำ (นางพันก็เรียก)
 อยู่มาวันหนึ่งพระร่วงได้เสด็จกลับ กรุงสุโขทัย พระมเหสีทองซึ่งเป็นคนที่มีความมานะอดทนขยันหมั่นเพียรในการทอผ้าด้วยกี่ทอผ้า ได้ไปซักผ้าอ้อมที่สระน้ำซึ่งพระร่วงได้สร้างพระตำหนักแพหน้าพระราชวังในคลองใหญ่ไว้เป็นที่พักผ่อนพระอิริยาบทและซักผ้า ในวันนั้นขณะที่ซักผ้าอ้อมเสร็จและจะนำไปตาก (บริเวณที่ตากผ้าอ้อมนั้น ไม่มีต้นไม้ขึ้นเลย จะโล่งเตียนไปหมด เพราะ พระร่วงสาปไว้สำหรับตากผ้าอ้อม) ระหว่างที่ตากผ้าอ้อมพระมเหสีทองก็กลัวว่าผ้าอ้อมจะไม่แห้งจึงทรงอุทานขึ้นเป็นทำนองบทเพลงเก่าว่า "ตะวันเอยอย่ารีบจร นกเอยอย่ารีบนอน หักไม้ค้ำตะวันไว้ก่อน กลัวผ้าอ้อมเนื้ออ่อนจะไม่แห้ง  ปรากฏว่าตะวัน หรือดวงอาทิตย์ไม่ยอมเคลื่อน จนกระทั่งผ้าอ้อมแห้ง จึงได้โคจรต่อไป
 ที่ คลองใหญ่หน้าพระราชวังเมืองบางพานนั้น มีจระเข้ขนาดใหญ่อาศัยอยู่  จรเข้ยักษ์ หลงรักนางทองมาก ขณะนางทองอาบน้ำจึงขึ้นมาคาบพระมเหสีทองไป เพื่อเอาไปเป็นชายา แต่ขณะนั้นเป็นเวลาที่พระร่วงกลับจากสุโขทัยพอดี พอกลับมาพระร่วงไม่เห็นนางทองจึงถามพวกนก พวกกวาง ว่าพระมเหสีทองหายไปไหน พวกสัตว์ต่างๆ ก็บอกว่าพระมเหสีทองได้ถูกจระเข้คาบไปแล้ว พระร่วงได้ยินดังนั้นก็รีบตามไปทันที พระร่วงเดินทางไปทางไหนต้องการให้เป็นทางเดินก็ปรากฏเป็นทางเดิน ทางเกวียนตลอดทาง พระร่วงได้เดินทางผ่านนาป่าแดง คลองวัว และได้ขอน้ำกินแถวๆ หมู่บ้าน (หมู่บ้านนาป่าแดงปัจจุบัน) พระร่วงพูดว่า "ข้าหิวน้ำจังเลย ขอน้ำกินหน่อยได้ไหม" คนในหมู่บ้านไม่ให้กินจึงพูดว่า "น้ำข้าไม่มี" พระร่วงเป็นคนที่วาจาศักดิ์สิทธิ์  พระร่วงจึงพูดว่า "เออ อย่างนั้นพวกมึงก็ไม่ต้องมีน้ำกินตลอดไป" จนป่านนี้นาป่าแดงจึงไม่ค่อยมีน้ำกินน้ำใช้กัน ตามความเชื่อของคนในปัจจุบัน
           พระร่วงได้ตามจระเข้ที่คาบพระมเหสีทองทันที่คลองทองแดง บริเวณจรเข้ปูน ในปัจจุบัน จระเข้ยักษ์เห็นจวนตัวจระเข้จึงกลืนนางทองลงในท้อง  พระร่วงจึงสาปจระเข้ให้เป็นหินอยู่ตรงนั้นมาถึงทุกวันนี้ ประชาชนเรียกขานบ้านนี้ว่า บ้านจระเข้ปูน

ขายพริกไทยหนึ่งเดือน มีรายได้  หนึ่งล้านห้าแสนบาท
พริกไทย กลุ่มเพชรระวี หมู่ ๑๐ เขาคีริส
   ไปถึง สวนพริกไทย กลุ่มเพชรระวี หมู่ ๑๐ เขาคีริส เกือบหนึ่งทุ่ม  เป็นสวนที่เรียบง่าย ใช้ ต้นลิ้นฟ้า (เพกา) เป็นตอ เลี้ยงต้นพริกไทย นายวีระ พึ่งประดิษฐ์ ประธานกลุ่ม เล่าให้ฟังตั้งแต่เริ่มต้น จนกระทั่งประสบความสำเร็จในปัจจุบัน อย่างมีความสุขและเชื่อมั่นในตนเอง ทำให้คณะของเรา อยากจะทำสวนพริกไทยบ้าง
พริกไทย (ชื่อวิทยาศาสตร์: Piper nigrum) เป็นพืชที่ได้รับการยอมรับว่าเป็นราชาของเครื่องเทศที่มีกลิ่นฉุน และเป็นเครื่องเทศที่ให้รสเผ็ดร้อน สามารถนำมาทำพริกไทยแห้งเป็นเครื่องปรุงอาหาร ซึ่งถ้าทำแห้งทั้งเปลือกจะได้พริกไทยดำเนื่องจากเปลือกเมื่อทำให้แห้งจะมีสีดำ ส่วนพริกไทยขาวได้จากการลอกเปลือกออกก่อน พบทั้งการใช้ประกอบอาหารทั้งผลแห้งและผลสดที่มีสีเขียว หรือผลแห้งป่นเป็นผงเรียกพริกไทยป่น ซึ่งพริกไทยเป็นพืชคนละสายพันธุ์กับพริก (Chilli)
ที่หมู่ที่ ๑๐ ตำบลเขาคีริส  อ.พรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร มีสวนพริกไทย เนื้อที่ไม่ถึงไร่ เป็นสวนพริกไทยของนายวีระ พึ่งประดิษฐ์ ตำบลเขาคีริส อำเภอพรานกระต่าย จ.กำแพงเพชร 
 ท่านเล่าให้ฟังอย่างมีความสุขว่า การปลูกพริกไทย ใช้เนื้อที่ไม่มาก แต่สามารถมีรายได้ เดือนละ กว่าล้านบาท  เพราะขายต้นกล้า ของพริกไทยไปปลูก เดือนละหลายพันต้น ถ้าท่านสนใจ จะมีอาชีพปลูกพริกไทย   เบอร์ติดต่อได้ 098-7475919
ออกจากสวนพริกไทย เกือบสองทุ่ม พร้อมกระเช้าพริกไทยสดพริกไทยแห้ง เป็นของกำนัลอีกกระเช้าใหญ่ ถึงบ้านเกือบสามทุ่มด้วยความอิ่มเอมใจ ว่ากำแพงเพชรบ้านเรามีของดีมากจริงๆ
                     สันติ อภัยราช  ๒๖ พค. ๖๑

เมล่อนชากังราว สวนเมล่อนครบวงจรที่ตำบลเขาคีริส
ราชินีแห่งพืชตระกูลแตง” เมล่อนเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในต่างประเทศ ในแถบทวีปแอฟริกา เป็นพืชที่อยู่ในตระกูล (Family) Cucurbitaceae ใช้รับประทานผลสุกมีกลิ่นหอม รสหวาน เจริญได้ดีในสภาพร้อนแห้ง แสงแดดจัด ปัจจุบันมีการผลิตออกมาหลายสายพันธุ์ที่เจริญเติบโตได้ดี ในสภาพภูมิประเทศของประเทศไทยการผลิตเมล่อนที่มีคุณภาพสูง จำเป็นต้องมีการดูแลเอาใจใส่ในการเพาะปลูกและการจัดการแปลงผลผลิต มีหลายพันธ์คือ
1.   พันธุ์ซันเลดี้ (Sun lady) เป็นพันธุ์ลูกผสม (F1 hybrid) ผลกลม เปลือกมีผิวเรียบ สีขาวครีม เนื้อภายในสีส้ม เมื่อแก่จัดมีรสหวาน และมีกลิ่นหอม มีน้ำหนัก 1 – 1.8 กก.ต่อผลขึ้นกับความสมบูรณ์ของต้น เป็นพันธุ์ที่นิยมปลูกกันมากในประเทศไทย แถบภาคกลาง ภาคตะวันตกและตะวันออก เพราะปลูกและติดลูกง่าย เก็บเกี่ยวได้เร็ว มีความหวานปานกลาง ปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมของประเทศไทยได้ดีและทนทานต่ออากาศร้อน บริษัทเพื่อนเกษตรกร จำกัดเป็นเจ้าของพันธุ์
2.   พันธุ์ศรีทอง เป็นพันธุ์ลูกผสม (F 1 hybrid) เช่นเดียวกัน ผลิตโดยบริษัทเมล็ดพันธุ์เพื่อนเกษตรกร มีลักษณะใกล้เคียงกับพันธุ์ซันเลดี้ มีผิวเรียบ สีเหลืองทอง หรือส้ม เนื้อภายในสีขาวอมเขียว มีขนาดน้ำหนักประมาณ 1 – 1.5 กก. ต่อผล
3.   พันธุ์ซันเนท 858 เป็นพันธุ์ลูกผสมของบริษัทเจียไต๋ เมล็ดพันธุ์จำกัด ผิวภายนอกผลสี ส้ม มีร่างแห เนื้อผลภายในสีส้ม เป็นพันธุ์เบาที่โตเร็ว เก็บเกี่ยวได้ไว
4.   พันธุ์มอร์นิ่งซัน 875 ผิวภายนอกสีขาว อมเขียว เนื้อภายในสีเขียว รสชำติหวาน น้ำหนัก ผลประมาณ 1.5 – 2 กก. อายุเก็บเกี่ยวประมาณ 75 – 80 เป็นพันธุ์ลูกผสมของบริษัทเจียไต๋ เมล็ดพันธุ์จำกัด เช่นกัน
5.   พันธุ์จิงหยวน เป็นพันธุ์ลูกผสม (F1 hybrid) นำเข้าจากประเทศญี่ปุ่นโดยบริษัทไทยเฟรซ จำกัด ปลูกในวงจำกัดเฉพาะเกษตรกรที่เป็นลูกไร่ของบริษัทฯ เท่านั้น ลักษณะผลภายนอกสีเขียว ผิวขรุขระเป็นร่างแห ตลอดทั้งผล เนื้อสีเขียว รสหวานจัดและมีกลิ่นหอม
ที่กำแพงเพชรบ้านเรา หมู่ที่ ๑๘ บ้านหนองศาลา หมู่ที่ ๑๘  แยกมาจาก หมู่ที่ ๓ บ้านหนองโสน เหตุที่เรียกว่าหนองศาลาเพราะมีหนองน้ำใหญ่  ติดต่อกับแม่น้ำประชาชนใช้สัญจรไปมา และคนจากจังหวัดพิษณุโลกจะมาพักที่หนองศาลา และได้มีการสร้างศาลาไว้กลางหนองน้ำ เพื่อไว้ให้ผู้คนพักผ่อนและหลบจากสัตว์ร้าย จึงเรียกกันว่า บ้านหนองศาลา  หนองศาลานี้มีขนาดใหญ่ประมาณสนามฟุตบอล มีทั้งหมด ๓  หนองด้วยกัน  ปัจจุบันนี้หนองศาลาไม่มีศาลาแล้วกลายเป็นอ่างเก็บน้ำซึ่งมีเนื้อที่ประมาณ  ๑๒๐ ไร่ หนองทั้ง ๓ หนอง มีชื่อ ดังนี้  คือ หนองคล้า  หนองศาลา   และหนองกินน้ำตำบลเขาคีริส
   สวนเมล่อนที่บ้านของนายวรเทพ ศุภกิจเจริญ นายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลเขาคีริส ท่านได้ ทำโรงเรือน เพื่อปลูกเมล่อน ไว้ ๘ โรงเรือน นับว่าท่านประสบความสำเร็จ ในการทดลองปลูกเมล่อน ประกอบอาชีพเสริมได้อย่างสำเร็จอย่างงดงาม ถามท่านว่า ๑ โรงเรือน มีรายได้ประมาณเท่าไร ท่านตอบว่า ได้ประมาณ ห้าหมื่นบาท ถ้าท่านสนใจที่จะศึกษาและทดลองปลูก สามารถติดต่อขอชมแปลงเกษตรเมล่อน ได้ที่ บ้านของนายวรเทพ ศุภกิจเจริญ ด้วยจิตมิตรภาพของท่าน ทำให้ท่านประสบความสำเร็จอีกระดับหนึ่งแล้ว คณะของผู้ศึกษาดูงานสวนเมล่อนชากังราว ขอปรบมือให้ สัปดาห์หน้า ต้นเดือนมิถุนายน ๒๕๖๑ มีจำหน่ายอีกหนึ่งโรงเรือน เรื่องรสชาติ ไม่ต้องพูดถึงอร่อยหอมหวานทุกสายพันธุ์ คณะของเราชิมกันจนอิ่มเอมใจขอบคุณ นายวรเทพ ศุภกิจเจริญ ที่ต้อนรับอย่างวิเศษยิ่ง
                     สันติ อภัยราช   ๒๖ พค. ๖๑

สวนส้มบางพาน
แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญของ ตำบลเขาคีริส  อ.พรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร           คำว่าเขาคีริส มาจากคำว่า เขามีฤทธิ์  เพราะในวันพระ จะมีแสงพวยพุ่ง จาก ยอดเขา ประชาชนเชื่อกันว่า จะมีเสียงปี่พาทย์ดังมาจากยอดเขา  จึงเรียกกันว่าเขามีฤทธิ์  ต่อมาเรียกเพี้ยนไปว่าเขาคีริส เป็นภูเขาขนาดย่อม สามยอด เรียงกัน พื้นที่ดิน เป็นที่ราบสูง น้ำท่วมไม่ถึงทำให้แผ่นดินอุดมสมบูรณ์มาก ณ หมู่ที่ ๖  บ้านดอนขมิ้น   เหตุที่เรียกว่าดอนขมิ้นเพราะ บริเวณที่ตั้งหมู่บ้าน เป็นที่ดอน และมีต้นขมิ้นขึ้นอยู่เต็มพื้นที่ทั้งหมด จึงเรียกกันว่าดอนขมิ้น
ที่บ้านดอนขมิ้น มีสวนส้มขนาดใหญ่ หน้าที่ เกือบพันไร่ ปลูกมาเกือบ ๒๐ ปี คุณสมชาย ศรีสังข์สุข           เล่าให้ฟังว่า กว่าจะมีวันนี้ได้ ล้มลุกคลุกคลาน มาตลอด จนกระทั่งในปัจจุบันนี้ ประสบความสำเร็จ ในระดับหนึ่ง และกำลังขยายอาณาเขต ให้กว้างขวางต่อไป เพราะยังมีเนื้อที่ อีกมาก เราได้มีโอกาส นั่งรถไปชม กับเจ้าของสวน ท่านเล่าให้ฟังตลอดทาง ถึงประสบการณ์ ในการปลูกส้ม ทั้งสวนมีผลผลิตจำนวนมาก แต่ละต้น มีผลดก รสหอมหวาน อมเปรี้ยว นับว่ารสชาติดีมากๆ
คุณสมชาย ศรีสังข์สุข มีความสุขมาก ที่เล่าให้คณะท่องเที่ยว ของเทศบาลเขาคีริส และนักวิชาการ อย่างเราฟังอย่างสนุกสนาน ไม่ปิดบัง ท่านมีใจคอกว้างขวาง กินส้มได้อย่างไม่อั้น แถมใส่ถุงให้อีกคนละหลายกิโลกรัม ท่านเล่าว่า เดิมอยู่บางมด ธนบุรี เมื่อที่ดินแพงมากๆ ก็มาซื้อที่ดิน ปลูกส้มที่ เมืองปทุมธานี และความเจริญ ไล่มาอีก จึงตัดสินใจมาซื้อที่ดิน ที่ บ้านดอนขมิ้น แห่งนี้ นับพันไร่ มีผลผลิต ต่อปี มีรายได้ นับร้อยล้านบาท สวนส้มบางพาน มีคนงานกว่า ๕๐ คน ทำหน้าที่ต่างๆกัน ส้มที่ปลูกมากคือส้มโชกุน
ท่านเจ้าของสวนส้ม มีอัธยาศัยไมตรี อันดียิ่ง เป็นเจ้าบ้านที่ดี สวนส้มบางพาน จึงสมควรที่จะเป็นแหล่งท่องเที่ยว และแหล่งเรียนรู้ทางการเกษตร อย่างที่สุด  ถ้าท่านสนใจจะไปท่องเที่ยว ชม ชิม แชะ ติอต่อได้ที่เทศบาลตำบลเขาคีริส ซึ่งมีนโยบายบริการประชาชน นำชมได้อย่างสมบูรณ์ที่สุด
วันนี้ ผมและคณะ ประทับใจ สวนส้มบางพาน (คณะศึกษาดูงาน ตั้งชื่อให้ใหม่ จากสวนเฮงดี เป็นสวนบางพาน)
อย่างที่สุด มีโอกาสจะมาเยี่ยมชมอีกครั้ง ประทับใจ และนึกไม่ถึงว่า เขาคีริสบ้านเรา จะมีสวนส้ม ขนาดมหึมามีผลผลิตมหาศาล  อย่างน่าทึ่งที่สุด

                        สันติ อภัยราช
 ๒๖ พค. ๖๑

ถวายรายงานเรื่อง การดำเนินงานให้บริการต่างๆ ของ ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อ.เมือง                         จ.กำแพงเพชร ชั้นที่ 1มุมหนังสือพระราชทาน มุมหนังสือทั่วไป มุมห้องนิยาย มุมคอมพิวเตอร์                                      มุมเด็กและเยาวชน เมื่อ วันที่ 22 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2561 เวลา ประมาณ 15.15 – 15.29 น.
เมื่อพระองค์ท่านทรงกดปุ่มไฟฟ้าเปิดป้ายด้านหน้าของห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อ.เมือง จ.กำแพงเพชร แล้ว ทรงพระดำเนินขึ้นบันไดมาที่ชั้นแรก  และทรงพระดำเนินมายังจุดถวายรายงานจุดที่  2 ตามมาด้วยท่านรัฐมนตรี ท่านปลัดกระทรวง ท่านเลขาธิการ กศน. ท่าน ผอ.กศน.จังหวัดกำแพงเพชร และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ จากในกระทรวง และในกำแพงเพชรหลายท่าน
เมื่อพระองค์ทรงประทับยืน ณ จุดถวายรายงานแล้ว ข้าพเจ้าได้ถวายรายงานตัวว่า
ข้าพระพุทธเจ้า นางสาวศิริพร แว่นแก้ว ตำแหน่ง บรรณารักษ์ปฏิบัติการ ขอถวายรายงานการดำเนินงาน ห้องสมุดประชาชน แห่งนี้ ได้เปิดให้บริการแก่ประชาชน ตั้งแต่วันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2560 มีหนังสือที่ให้บริการภายในห้องสมุด 5,308 เล่ม มีสมาชิกทั้งหมด 256 คน และมีผู้ใช้บริการ 1,900 คน พระพุทธเจ้าคะ
ขณะที่กำลังข้าพเจ้ากำลังถวายรายงาน พระองค์ทรงหันพระพักต์มาแย้มพระสรวลเล็กน้อย และทรงหันพระพักต์ไปชมหนังสือที่ตู้ หมวด 600 ทรงมองไปที่ชั้นหนังสือที่มีหนังสือเรื่อง พรรณไม้พระนาม ตั้งโชว์อยู่ พระองค์ทรงจดบันทึกส่วนพระองค์ ทรงถ่ายรูปที่ตู้หนังสือด้วยโทรศัพท์ส่วนพระองค์ แล้วทรงหันพระองค์กลับมา ทรงฟังการถวายรายงานต่อจนจบ ด้วยพระพักต์ยิ้มแย้ม และทรงจ้องตาตลอดเวลา ทำให้ข้าพเจ้าปลื้มปิติใจ เป็นอย่างมาก
จากนั้นทรงพระดำเนินไปยังตู้หนังสือถัดไป และทรงหันพระพักต์กลับมามองที่ผู้ถวายรายงาน และมีความเงียบไปประมาณ 3 วินาที วินาทีนั้นข้าราชการชั้นผู้ใหญ่แทบทุกคนหันมามองที่ข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจึงได้ถวายรายงานต่อถึงเรื่องที่เป็นพิเศษของห้องสมุดประชาชนแห่งนี้ว่า ห้องสมุดแห่งนี้ ได้มีการเปิดให้บริการในวันเสาร์ และอาทิตย์ในเวลาที่เป็นพิเศษแตกต่างจากหลายๆ แห่ง เพราะเปิดให้บริการในเวลา 10.00 น. 19.30 น. เพื่อให้ตรงกับวิถีชีวิตของประชาชนในพื้นที่  พระองค์ทรงพยักพระพักต์เบาๆ และจ้องมาที่ผู้ถวายรายงานอย่างสนใจ  ข้าพเจ้าถึงถวายรายงานต่ออีกว่า และเนื่องจากในวันอาทิตย์ทางวัดพระบรมธาตุ พระอารามหลวง ได้มีการสวดธรรมจักรซันเดย์เป็นประจำ ระหว่างเวลา 18.00 – 20.00 จะได้ให้บริการแก่ประชาชน นักศึกษา นักเรียน และเยาวชนที่จะมาใช้บริการในเวลานั้น พระองค์ทรงแย้มพระสรวล และมีพระอารมณ์ขันตรัสว่า              ก็ดีนะ สวดมนต์ไปด้วยอ่านหนังสือไปด้วย  ต่อไปก็ไม่ต้องไปสวดมนต์ข้างล่างละ มาสวดมนต์ข้างบนห้องสมุดนี่ละ อ่านหนังสือไปด้วย  แล้วทรงพระสรวลอย่างเกษมสำราญ
จากนั้น พระองค์ทรงพระดำเนินจนถึงตู้หนังสือหมวด 700 แล้วทรงพระดำเนินกลับมาเส้นทางเดิมประมาณ ห้าก้าว ทรงมีพระปฏิสันถารกับข้าราชการที่ทูลถามเรื่องต่างๆ ประมาณ 1 นาที  แล้วพระดำเนินไปทรงถ่ายภาพด้วยมือถือส่วนพระองค์ที่ตู้หนังสือหมวด 100-199 ถ่ายมากกว่า 1 ครั้ง และทรงหันมาตรัสถามกับข้าพเจ้าว่า ที่นี่หนังสืออะไรที่มีคนอ่านคนยืมมากที่สุด ข้าพเจ้าถวายรายงานว่า จะเป็นหนังสืออาหารคะ ทรงแย้มพระสรวลหันพระพักต์ไปตรัสกับข้าราชการต่างๆ ว่า อืม ไปที่อื่นๆ ก็จะเป็นหนังสืออาหารนะที่มีคนชอบมากๆ เหมือนๆ กันนะส่วนใหญ่ และทรงหันไปมองที่ชั้น 100 ทรงชี้ และหันพระพักต์กลับมา และทรงมีพระดำรัสต่อว่า หนังสือเล่มเล็กแบบนี้พระองค์ได้ไปพระราชทานให้กับห้องสมุดพร้อมปัญญา เรือนจำต่างๆ เค้ามีการสำรวจสุดยอดนักอ่าน ปรากฏว่า นักโทษชาวต่างชาติ ได้รางวัลนะ เป็นคนที่อ่านหนังสือ มากที่สุด ชนะคนไทยไปอีกนะ แล้วทรงแย้มพระสรวล (*ฟังได้ว่า ประมาณ 40 – 50 เล่ม ต่อ 1 เดือน)
จากนั้น ทรงพระดำเนินต่อไปยังมุมหนังสือพระราชทานตู้กระจกสีขาว ทรงหันพระพักต์มองที่หนังสือต่างๆ ประมาณ 2 วินาที แล้วทรงพระดำเนินต่อไปยังมุมคอมพิวเตอร์
ระหว่างที่ทรงพระดำเนินผ่านหน้าเคาน์เตอร์ ทรงหันพระพักต์ไปมอง แล้วทรงแย้มพระสรวล เมื่อทรงพระดำเนินไปถึงจุดถวายรายงานมุมคอมพิวเตอร์ ผอ.มงคล พลายชมพูนุท ได้ถวายรายงานว่า ข้าพระพุทธเจ้า นายมงคล พลายชมพูนุท ตำแหน่ง ผอ.กศน.อ.ไทรงาม มุมนี้เป็นมุมให้บริการคอมพิวเตอร์ มีการให้บริการ อีบุ๊คหนังสือต่างๆ หนังสือพระราชนิพนธ์ และประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของจังหวัดกำแพงเพชร พระพุทธเจ้าข้า พระองค์ทรงมีพระดำรัสว่า เดี๋ยวนี้เค้าก็จะนิยมอ่านอีบุ๊คนะ แล้วทรงตรัสถามผู้ถวายรายงานว่า อีบุ๊คนี่ กศน.ทำหรือ ผู้ถวายรายงานตอบว่า เป็นบุคลกร ของ กศน.ทำขึ้นมาเอง ครับ
จากนั้นทรงพระดำเนินไปยังมุมเด็กและเยาวชน ทรงชมการเล่นยิมฝึกทักษะสมอง ขณะที่นักเรียนกำลังเล่นยิมเพลงแรก ทรงแย้มพระสรวลตลอดเวลา และทรงถ่ายรูปของนักเรียนด้วยโทรศัพท์ส่วนพระองค์ และทรงตรัสว่า อ่อนี่เป็นการเล่นยิมแยกประสาทนิ้วมือ ฝึกทักษะพัฒนาการ นี่ผู้ใหญ่ยังทำไม่ได้เลยนะ เราก็ยังไม่ได้เลย แล้วทรงแย้มพระสรวลอีกครั้ง เมื่อ นร.เล่นจบเพลงแรก ทรงปรบพระหัตถ์แล้วหันพระพักต์มาที่ข้าราชการต่างๆ อย่างพอพระทัย
แล้วทรงพระดำเนินดูและหันพระพักต์มองไปซ้ายขวา แล้วจึงพระดำเนินต่อไปยัง ห้องนิยาย  ซึ่งในจุดนี้นางสาวปิยนุช บัวเจริญ ได้ประจำอยู่จุดนี้ ได้ให้ข้อมูลว่า นางสนองพระโอฐของพระองค์เดินเข้าไปสองคนก่อนล่วงหน้าถามหาหนังสือของ นักเขียน สองท่าน (ซึ่งผู้ประจำจุดจำชื่อนักเขียนทั้งสองคนไม่ได้) ได้ช่วยกันหาทั้งหมดแล้ว ปรากฏว่าไม่มีนิยายของผู้แต่งทั้งสองชื่อ นางสนองพระโอฐถามว่า ผู้ใช้บริการเป็นใครบ้าง ผู้ประจำจุดรายงานว่า เป็นกลุ่มนักเรียน พยาบาล ครู แม่ค้า และประชาชนทั่วไป และมีกลุ่มผู้สูงวัยด้วยคะ  นางสนองพระโอฐถามต่อว่า แล้ววิธีการเลือกหนังสือเราทำอย่างไง นางสาวปิยนุช ก็ตอบว่า ใช้วิธีสำรวจความต้องการของผู้อ่านว่าเขาอยากอ่านนวนิยายประเภทไหนเรื่องอะไรก่อน แล้วอีกส่วนก็จะมาจากบรรณารักษ์จะเลือกนวนิยายใหม่ๆ ที่อยากแนะนำให้อ่านคะ นางสนองพระโอฐ ก็บอกว่าเป็นวิธีที่ดี แล้วก็หันมาดูตรงตู้         นวนิยายที่เป็นของผู้เขียนทรงคุณค่าของ ประภัสสร เสวิกุล และบอกว่าน่าสนใจ
จากนั้นพระองค์ได้ทรงพระดำเนินเข้ามาในห้องนิยาย ทรงทอดพระเนตรหนังสือแล้วตรัสว่า หนังสือเยอะดี แล้วนางสนองพระโอฐได้ทูลว่าหนังสือของนักเขียนทั้งสองคนไม่มี (ซึ่งผู้ประจำจุดจำชื่อนักเขียนทั้งสองคนไม่ได้)  และทูลต่อว่า ที่นี่เขามีวิธีการเลือกหนังสือโดยการสอบถามจากผู้อ่านและบรรณารักษ์เลือกด้วย พระองค์ทรงพยักพระพักต์แล้วแย้มพระสรวล จากนั้นข้าพเจ้าผู้ถวายรายงานในจุดที่ 2 ได้ เดินตามพระองค์         ไปทันในช่วงเวลาที่พระองค์ทรงตรัสแนะนำว่า เดี๋ยวนี้คนก็ชอบอ่านหนังสือนิยายที่เกี่ยวกับอาหารกันเยอะนะ พระองค์ทรงทอดพระเนตรรอบๆ แล้วตรัสว่าหนังสือนิยายนี่ก็ต้องมีนะสำคัญคนชอบอ่าน และข้าพเจ้าได้ถวายรายงานว่าหนังสือในตู้นี้ ผายมือไปทางตู้แรกด้านซ้าย แล้วรายงานว่า คือตู้หนังสือผู้แต่งทรงคุณค่า นักเขียนรุ่นเก่า คะ พระองค์ทรงก้มพระพักต์มองที่หนังสือตู้นั้น แล้วทรงแย้มพระสรวล ประมาณ  3-4 วินาที แล้วทรงพระดำเนินออกไปด้านหน้าประตู 
(ระหว่างที่พระองค์ทรงพระดำเนินไปที่ด้านหน้าประตู มีทหารผู้ที่ติดตามพระองค์เดินเข้ามาแล้วถามว่า ประชาชนเขาเดินทางมากันยังไง หมายถึงเดินทางมาที่ห้องสมุดที่นี่ เพราะเห็นว่าอยู่ไกล และต้องข้ามสะพานมาด้วย นางสาวปิยะนุช ตอบว่า ผู้ใช้บริการส่วนมากจะเป็นประชาชนที่อยู่ในระแวกนี้ ถัดจากนี้ไปไม่ไกลก็จะมีชุมชนนครชุม ส่วนทางฝั่งนู้นก็มีห้องสมุดประชาชนจังหวัดกำแพงเพชรให้บริการอีกแห่ง หากมีผู้ใช้บริการไม่สะดวกข้ามมา ก็สามารถใช้บริการห้องสมุดประชาชนจังหวัดกำแพงเพชรได้ หากไม่มีเวลามาห้องสมุดแต่อยากอ่านนิยายทางเราก็มีบริการ E-Book ออนไลน์ ที่สามารถอ่านได้จากสมาทโฟนได้จากทุกที่เลยคะ ทหารที่นั้นบอกว่าดีมาก มีห้องสมุดทั้งสองฝั่ง แล้วจึงถามต่อว่า E-Book นี่เอาไปทำอย่างไง สแกนทั้งหมดเลยไหม ก็ตอบว่า เราจะมีหนังสือที่เจ้าของลิขสิทธิ์อนุญาตให้เผยแพร่ทางออนไลน์ได้เท่านั้นคะ ถ้าเล่มไหนติดลิขสิทธิ์ก็ไม่สามารถเอาขึ้นได้คะ ทหารบอกว่า ดีมาก และทหารยังถามหาหนังสือ เรื่อง ไม่มีวันสิ้นโลก อีกด้วย)
ที่ด้านหน้าประตู ตรงกับบันไดทางขึ้น พระองค์ทรงมีพระปฏิสันถาร กับข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ของกระทรวงศึกษาธิการ และผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชรเล็กน้อย ถึงเรื่องการให้บริการหนังสือโดยทั่วๆ ไปของห้องสมุดฯ และทรงพระดำเนินขึ้นบันไดไปชั้นที่ 2 ของห้องสมุดฯ
ข้าพเจ้า ปลื้มใจ มีความสุข และภูมิใจเป็นอย่างยิ่งที่ได้มีโอกาสถวายรายงาน ขอบพระคุณ                           ท่านรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ, ท่านปลัดกระทรวงศึกษาธิการ, ท่านเลขาธิการ กศน.,                                    ท่าน ผอ.นภา จิโรภาส, ผอ.สมใจ วิชัยยา, อาจารย์ปิยาภา ยิดชัง สำนักงาน กศน., และอาจารย์กำจร หัดไทย เป็นอย่างสูงคะ

23 กุมภาพันธ์ 2561 23.51 น.                                              นางสาวศิริพร แว่นแก้ว เรียบเรียงรายงาน

        ถวายรายงานเรื่องเมืองกำแพงเพชร ตามนิทรรศการ ในห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี”อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร
« เมื่อ: วันนี้ เวลา 05:32:25 am »
        มีคนถามมามากว่า สมเด็จพระเทพตรัสถามอะไรบ้างเมื่อชมนิทรรศการ ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร เมื่อวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑ เวลาประมาณ ๑๕.๓๐ น.
สมเด็จพระเทพฯพระพักตร์ยิ้มแย้ม แจ่มใส สังเกตว่าพระองค์ไม่แต่งพระพักตร์ สบายๆ สวมชุดออกสีน้ำตาลนวลๆ กระโปรงบาน ชุดสองท่อน เป็นชุดที่พระองค์ทรงฉลองพระองค์มาแล้วหลายครั้งเรียบง่าย ทรงผมทรงผมสั้น ปล่อยเป็นธรรมชาติ ไม่แสดงพระองค์ว่าเหนื่อย หรืออ่อนเพลียเลยทั้งที่เสด็จ มาหลายสถานที่ นับว่าเป็นพระมหากรุณาต่อชาวกำแพงเพชรยิ่งนัก
        เมื่อพระองค์เสด็จขึ้นมาชั้นบนของห้องสมุด ตามมาด้วยข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ จากในกระทรวงและในกำแพงเพชรหลายท่าน ตากล้องอีกเป็นจำนวนมาก ทำให้ห้องสมุดเกือบแคบไปทีเดียว เข้าไปถวายรายงานตัว ว่า
        ขอพระราชทานกราบบังคมทูลทราบฝ่าละอองพระบาท ข้าพระพุทธเจ้านายสันติ อภัยราช ปราชญ์ท้องถิ่นเมืองกำแพงเพชร ขอพระราชทาน พระบรมราชวโรกาสถวายรายงาน เรื่อง เมืองกำแพงเพชร  ด้วยถ้อยคำสามัญ ควรมิควรแล้วแต่พระองค์จะทรงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม พระพุทธเจ้าข้า
พระองค์มองมาที่หน้าของเรา แล้วพยักพระพักตร์ แย้มพระสรวล  ผมนำพระองค์ไปที่ นิทรรศการแรก เป็นเรื่องกำเนิดเมืองกำแพงเพชร  กำเนิด พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ กำเนิดพระเจ้าอู่ทอง จะกระทั่ง พระญาลิไทย เสด็จ เมืองนครชุม
        พระองค์ถ่ายภาพด้วยกล้องมือถือ พร้อมกับถามว่า ทำไม เมืองกำแพงเพชร จึงเกี่ยวข้องกับแคว้นโยนกเชียงแสน ตอบพระองค์ว่า จากตำนานสิงหนวัติกุมาร กล่าวไว้ว่า พระเจ้าชัยสิริ กษัตริย์ผู้สร้างเมืองกำแพงเพชรเสด็จมาจากเมือง โยนกเชียงแสน
มาเป็นปฐมกษัตริย์ ที่เมืองไตรตรึงษ์ พระพุทธเจ้าข้า
        พระองค์หันพระพักตร์ไปที่ เจดีย์พระบรมธาตุเดิม สามองค์ ถามว่า ทำไมไม่เหมือนปัจจุบัน
ตอบไปว่า พญาตะก่าและพะโป้ ขอบูรณะเจดีย์องค์นี้ และได้สร้างเจดีย์ทรงมอญ ครอบไว้ พระพุทธเจ้าข้า

         พระองค์เสด็จมาตอนที่ ๒ เป็นเมืองกำแพงเพชร ในสมัยอยุธยา ได้ถวายรายงานว่า มีกษัตริย์อยุธยาหลายพระองค์ เสด็จมาประทับที่เมืองกำแพงเพชร อาทิ พระเจ้าชัยราชิราช พระมหาจักรพรรดิ์ พระนเรศวร พระเอกาทศรถ พระองค์ถ่ายภาพทั้งหมด แล้วถามว่า เมืองกำแพงเพชร สำคัญมากเลยนะ พระนเรศวรมาประทับที่ไหนเมื่อมากำแพงเพชร  ตอบพระองค์ว่า ประทับที่วัดกะโลทัย และพักทัพหลวงที่ตำบลหนองปลิง พระพุทธเจ้าข้า
          ไปที่ นิทรรศการ ตอนที่ ๓ เรื่องเมืองกำแพงเพชร มีน้องผู้ชายจาก กศน.พรานกระต่าย(อ.อภิวัฒน์ สังคง ครู กศน.ตำบลท่าไม้) นำเสนอ วิดิทัศน์ อธิบายเมืองกำแพงเพชร ว่าข้อมูลของจังหวัดกำแพงเพชรและมุมต่างๆภายในห้องสมุดได้รวบรวมทำคลิปวีดิโอ ไว้บนหน้าจอแบบทัสกรีน สามารถและเข้าชมได้ตามเมนูต่างๆที่ทีมICT ของ กศน.กำแพงเพชรเป็นผู้จัดทำ พระองค์เข้าไปถ่ายรูปแผนที่ จังหวัดกำแพงเพชร โดยเฉพาะ          พรานกระต่าย พระองค์ตรัสว่า มีประชาชนที่อำเภอพรานกระต่าย ถวายที่ดินให้สิบกว่าไร่ ทำไมค่าโอนถูกนัก
ผู้ว่าราชการจังหวัด ตอบว่า ที่ดินที่นี่ ราคาไม่แพง ค่าโอนจึงไม่แพง แต่ที่ดินอุดมสมบูรณ์มากน้ำท่วมทุกปี
สมเด็จพระเทพทรงพระสรวล แล้วกล่าวอย่างมีอารมณ์ขันว่านั่นซิ ที่ดินจึงราคาไม่แพง แต่ยังไม่มีแผนจะทำอะไร
        นิทรรศการตอนที่ ๔ เป็นเรื่องพระสงฆ์ กับเมืองกำแพงเพชร ได้เล่าถวายเรื่องราวของพระยาจักรี มาได้ภรรยา ที่เมืองกำแพงเพชร เมื่อคราวยกทัพมาป้องกันเมืองกำแพงเพชร เป็นตำนาน สมเด็จพุฒาจารย์ โตพรหมรังษี พระเทพฯถามว่า พระพุทธยอดฟ้ารัชกาลที่ ๑ หรือ ตอบว่าใช่ และอธิบายการที่แม่งุด หรือแม่พุด ตามเสด็จเข้ากรุงเทพ  สังเกตว่า พระองค์มีความสุข ที่ได้ฟังเรื่องราวของบรรพบุรุษของพระองค์ทีมามีส่วนสำคัญกับเมืองกำแพงเพชร
พระองค์ได้ถามถึงเจ้าคณะจังหวัด ทั้งธรรมยุติ และมหานิกายอดีตเจ้าคณะจังหวัด ถ่ายภาพเก็บไว้ เล่าให้ฟังถึง ความเป็นมาของเจ้าคณะจังหวัดกำแพงเพชร อย่างคร่าวๆ
        นิทรรศการตอนที่ ๕ เรื่องเจ้าเมืองกำแพงเพชรในอดีต กราบบังคมทูล เล่าเรื่อง ในอดีต ของเจ้าเมืองกำแพงเพชร พระองค์เข้าไปถ่ายภาพแล้วถามว่า ท่านไหน ที่เข้ามาปฏิรูปการเมือง ในกำแพงเพชรยุคใหม่ ตอบท่านว่าคือพระยาวิเชียรปราการ พระองค์อ่านรายชื่อของเจ้าเมืองกำแพงเพชร ทุกพระองค์ แล้วทรงพระสรวลว่า รู้จัก ไม่กี่คน
        นิทรรศการตอนที่ ๕ ตอนครูมาลัย ชูพินิจ มีคุณขนิษฐา ณ บางช้าง อายุ ๗๔ ปี ลูกสาวครูมาลัย มาถวายรายราย พร้อมเหลนครูมาลัย อายุราว ๙ปี พระองค์ถามว่าครูมาลัยเกี่ยวข้องอะไรกับเมืองกำแพงเพชร พระองค์ตรัสถามคุณขนิษฐาว่าอยู่ที่ไหนอายุเท่าไร หลานคนเล็กซึ่งเรียนโรงเรียนจิตรลดา ขอให้น้องได้เข้าเรียน โรงเรียนจิตรลดาด้วย พระองค์ตอบด้วยเมตตา แล้วหันมาถามเรื่องครูมาลัยอีกครั้ง
        ตอบพระองค์ว่า ครูมาลัยเกิดที่เมืองนครชุม เรียนที่โรงเรียนวัดพระบรมธาตุ ทำให้นวนิยาย และเรื่องสั้น ของครูมาลัย เกี่ยวข้องกับเมืองกำแพงเพชร มีฉากเป็นเมืองนครชุม และกำแพงเพชร จึงมีค่ามากมาย ได้เล่าเรื่องการทำวิจัย เรื่องทุ่งมหาราชกับประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ให้พระองค์ฟังด้วย
นิทรรศการตอนที่ ๖ เป็นเรื่องบุคคลที่สร้างชื่อเสียงให้กับเมืองกำแพงเพชร ท่านทอดพระเนตร ถ่ายภาพ อธิบายให้พระองค์ฟังที่ละคน มาถึง ท่านไพรัช ธัชยพงศ์
        พระองค์ตรัสว่า มาไม่ได้ ต้องเตรียมการประชุมพรุ่งนี้ พอมาถึงดร.วิโรจน์ อิ่มพิทักษ์ ท่านถามว่า ดร.วิโรจน์ อธิการ ม.เกษตร ก็อยู่กำแพงหรือ พอมาถึงผม ท่านตรัสว่า อ้าวนี่ท่านเองวิทยากร ถึงแก้ว คงประยูร ตรัสว่ามีนักมวยด้วยหรือ ตอนเค้าต่อยเราก็เชียร์ให้ได้เหรียญทอง แต่กรรมการเค้าไม่ให้ พระองค์ซักถามอย่างมีความสุข ผมจะอธิบายแต่น้อย แต่จะทิ้งปริศนาไว้ให้พระองค์ถาม ตามคำที่ส่วนหน้าที่มาก่อนเสด็จแนะนำ หลังจากนั้นพระองค์ดูผลงานของแต่ละคน อย่างละเอียดพร้อมถ่ายภาพไว้ทุกคน
นิทรรศการตอนที่ ๗ เป็นงานโอท๊อป ชาวเขา และผลงานชาวเขา ท่านเสริมวุฒิ เจ้าของโรงงานเฉาก๊วยชากังราว ได้กราบทูลเรื่องต้นเฉาก๊วยว่าต้นเฉาก๊วยนี่นำมาจากประเทศอะไร คุณเสริมตอบว่าอินโดนิเซีย ใช้ยางของมันมาเคี่ยว ผมได้อธิบายถึงโอท๊อปที่มีเชื่อของกำแพงเพชร พระองค์ถ่ายภาพด้วยพระองค์เองทั้งหมด
        นิทรรศการตอนที่ ๘ เป็นเรื่องกำแพงเพชรในยุครัตนโกสินทร์ ได้เล่าถึง รัชกาลที่ ๑ รัชกาลที่ ๕ รัชกาลที่ ๖ และรัชกาลที่ ๙ เสด็จมากำแพงเพชร พระองค์บอกว่าจำได้ เมื่อคราวมากับเสด็จพ่อสองครั้งที่กำแพงเพชร และที่ประทับใจมากในครั้งที่ ๓ ที่ได้รับถวายฎีกา เรื่องโครงการท่อทองแดง ถามว่าขณะนี้โครงการท่อทองแดง ทำไปถึงไหน อธิบายตอบว่า นอกจากกำแพงเพชรแล้วพิจิตร พิษณุโลก และสุโขทัย ต่างได้อานิสงส์ ไปอีก ๓จังหวัด ดูจากพระพักตร์ ที่มีความสุข ไม่แสดงว่าเบื่อหรืออยากให้จบ พระองค์ซักถามโครงการต่อ และได้ตอบอย่างละเอียดทุกโครงการ
นิทรรศการตอนที่ ๙ เป็นเรื่อง โครงการพระราชดำริ มีข้าราชการ นายสมาโนช กรอบเพ็ชร ผู้อำนวยการส่วนประสานโครงการพระราชดำริและกิจกรรมพิเศษ บ้านเล็กในป่าใหญ่และบ้านป่าคา ของอำเภอคลองลาน อำเภอปางศิลาทอง และขาณุวรลักษบุรี  สำหรับโครงการสถานีเกษตรพื้นที่สูง บ้านป่าคา อำเภอคลองลานและบ้านโล๊ะโค๊ะ อำเภอโกสัมพีนคร ได้ผลดีประชากรชาวเขามีรายได้เพิ่มขึ้นคุณภาพชีวิตดีขึ้น
        นิทรรศการตอนที่ ๑๐ เป็นเรื่องโบราณวัตถุที่สำคัญของเมืองกำแพงเพชร สมเด็จพระเทพฯทอดพระเนตร ภาพพระแสงราชศัสตราประจำเมืองกำแพงเพชร และถามว่าพระแสงเล่มนี้สำคัญอย่างไร          ได้อธิบายให้พระองค์ฟังว่า เป็นพระแสงประจำพระองค์ในรัชกาลที่ ๑ พระราชทานแก่พระยากำแพงนุช      คราวไปรบชนะปัตตานี  ตกทอดมาหลายชั่วคน จนในสมัยรัชกาลที่ ๕ พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จกำแพงเพชร  คนในตระกูลพระยากำแพงได้ถวายคืนและพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ได้พระราชทานให้เป็นพระแสงประจำเมือง ทรงถามว่าปัจจุบันเก็บไว้ที่ไหน ได้ตอบว่าเก็บไว้ที่สำนักงานคลังจังหวัดกำแพงเพชร พระองค์ทรงสนพระทัยมากๆ
        ถัดมาเป็นพระเครื่องและพระบูชาของชาวกำแพงเพชร พระองค์สนใจคัมภีร์โบราณ ท่านถามว่า เรื่องอะไร ตอบว่าส่วนใหญ่ตำรายา และคัมภีร์โบราณในพระพุทธศาสนา พระองค์ถามว่าพระเครื่องกำแพงเพชร          มีมากจริงๆ มีสักกี่พิมพ์ ตอบพระองค์ว่านับร้อยพิมพ์ สวยมาก และมีความศักดิ์สิทธิ์อย่างมากมาย
        นิทรรศการตอนที่ ๑๑ เป็นเรื่อง แหล่งน้ำมันสิริกิติ์ นายลิขิต  เรไร เจ้าหน้าที่ฝ่ายปฏิบัติการผลิตปตท.สผ.โครงการเอส ๑ เจ้าหน้าที่ได้เล่าถึงความเป็นมาพอสังเขป เสด็จออกจากห้องกำแพงเพชร มาเข้าห้องนครชุม อ.พจนีย์ สวัสดิ์รัตน์ ครูชำนาญการพิเศษ กศน.อำเภอเมืองกำแพงเพชร ถวายรายงานความเป็นมาของนครชุมในยุคต่างๆทั้ง ๓ ยุค ตั้งแต่ยุคที่พระยาลิไทยเสด็จมานบพระ และยุคที่ ๒ สมเด็จพระพุทธาจารย์โต พรหมรังสีค้นพบหลักศิลาจารึกหลักที่ ๓ และการสถาปนาวัดพระบรมธาตุ รวมทั้งการสร้างเจดีย์ครอบเจดีย์องค์เดิม พออธิบายมาถึงพญาตะก่า พระองค์หันมาถามว่า พญาตะก่าเป็นใคร เป็นตำแหน่ง หรือบุคคล อ.พจนีย์ให้ช่วยตอบ ตอบพระองค์ว่า พญาตะก่า ใช้เรียกคนชาวกะเหรี่ยง ที่เข้ามาทะนุบำรุงพระพุทธศาสนา อย่างทุ่มเท ทุกคน รวมทั้งที่กำแพงเพชรด้วย พระเทพฯตรัสว่า ที่เชียงใหม่ก็มี
        พระองค์ไปชมภาพที่เคยเสด็จมากำแพงเพชร หลายครั้ง อธิบายให้ทรงทราบว่า แต่ละภาพ ท่านมาเมื่อไร ครั้งใด พระองค์สนพระทัยมากๆ และทรงถ่ายภาพด้วยพระองค์เอง มาถึงช่วงสุดท้ายพระองค์ทอดพระเนตร การพิมพ์พระ เครื่อง ของป้าไก่(นางดวงรัตน์  พยอม) ภูมิปัญญาสาธิตพิมพ์พระเครื่องกำแพงเพชร แล้วเสด็จไปห้องฉายภาพยนตร์(อเนกประสงค์) ซึ่งมีนักเรียนจากโรงเรียนวชิรปราการวิทยาคม และนักศึกษาจาก กศน.อำเภอเมืองกำแพงเพชร มาชมจำนวน ๑๒ คน โดยชมภาพยนตร์ เรื่องพระมหาชนกฉบับการ์ตูน ซึ่งทางมีโปรแกรมจัดฉายอยู่ในขณะนั้น และเสด็จเข้าห้องเฉลิมพระเกียรติ(ห้องทรงงาน) ส่วนพระองค์
        มีความสุขมากๆ ที่ได้มีโอกาส ถวายรายงาน ขอบคุณ กศน.จังหวัดกำแพงเพชร โดยเฉพาะ อ.กำจร หัดไทย แม่งานใหญ่ ที่วางใจให้มาช่วยงานแต่เริ่มต้น จนเสร็จงาน ขอบคุณ อ.พจนีย์ สวัสดิ์รัตน์  ปิยมิตรที่ดูแลอย่างดีโดยตลอด
            
         “ มีความรู้ดี แต่ถ้าขาดโอกาสที่ดี ความรู้ดี อาจไร้ประโยชน์”
         อ.สันติ อภัยราช บันทึกเมื่อวันที่ ๒๓ กุมภาพันธ์ ๖๑ เวลา ตีสาม

มีคนถามมามากว่า สมเด็จพระเทพตรัสถามอะไรบ้างเมื่อชมนิทรรศการ ห้องสมุดประชาชน เฉลิมราชกุมารี กำแพงเพชร เมื่อวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑ เวลาประมาณ ๑๖.๓๐ น.
สมเด็จพระเทพฯพระพักตร์ยิ้มแย้ม แจ่มใส สังเกตว่าพระองค์ไม่แต่งพระพักตร์ สบายๆ สวมชุดออกสีม่วง กระโปรงบาน ชุดสองท่อน เป็นชุดที่พระองค์ทรงฉลองพระองค์มาแล้วหลายครั้งเรียบง่าย ทรงผมทรงผมสั้น ปล่อยเป็นธรรมชาติ ไม่แสดงพระองค์ว่าเหนื่อย หรืออ่อนเพลียเลยทั้งที่เสด็จ มาหลายสถานที่ นับว่าเป็นพระมหากรุณาต่อชาวกำแพงเพชรยิ่งนัก
เมื่อพระองค์เสด็จขึ้นมาชั้นบนของห้องสมุด ตามมาด้วยข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ จากในกระทรวงและในกำแพงเพชรหลายท่าน ตากล้องอีกเป็นจำนวนมาก ทำให้เห้องสมุดเกือบแคบไปทีเดียว เข้าไปถวายรายงานตัว ว่า
ขอพระราชทานกราบบังคมทูลทราบฝ่าละอองพระบาท ข้าพระพุทธเจ้า                   นายสันติ อภัยราช ปราชญ์ท้องถิ่นเมืองกำแพงเพชร ขอพระราชทาน พระบรมราชวโรกาสถวายรายงาน เรื่อง เมืองกำแพงเพชร  ด้วยถ้อยคำสามัญ ควรมิควรแล้วแต่พระองค์จะทรงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม พระพุทธเจ้าข้า
พระองค์มองมาที่หน้าของเรา แล้วพยักพระพักตร์ แย้มพระสรวล  ผมนำพระองค์ไปที่ นิทรรศการแรก เป็นเรื่องกำเนิดเมืองกำแพงเพชร  กำเนิด พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ กำเนิอพระเจ้าอู่ทอง จะกระทั่ง พระญาลิไทย เสด็จ เมืองนครชุม
พระองค์ถ่ายภาพด้วยกล้องมือถือ พร้อมกับถามว่า ทำไม เมืองกำแพงเพชร จึงเกี่ยวข้องกับแคว้นโยนกเชียงแสน ตอบพระองค์ว่า จากตำนานสิงหนวัติกุมาร กล่าวไว้ว่า พระเจ้าชัยสิริ กษัตริย์ผู้สร้างเมืองกำแพงเพชรเสด็จมาจากเมือง โยนกเชียงแสน
มาเป็นปฐมกษัตริย์ ที่เมืองไตรตรึงษ์ พระพุทธเจ้าข้า
   พระองค์หันพระพักตร์ไปที่ เจดีย์พระบรมธาตุเดิม สามองค์ ถามว่า ทำไมไม่เหมือนปัจจุบัน
   ตอบไปว่า พญาตะก่าและพะโป้ ขอบูรณะเจดีย์องค์นี้ และได้สร้างเจดีย์ทรงมอญ ครอบไว้ พระพุทธเจ้าข้า

พระองค์เสด็จมา   ตอนที่ ๒ เป็นมืองกำแพงเพชร ในสมัยอยุธยา ได้ถวายรายงานว่า มีกษัตริย์อยุธยาหลายพระองค์ เสด็จมาประทับที่เมืองกำแพงเพชร อาทิ พระเจ้าชัยราชิราช พระมหาจักรพรรดิ์ พระนเรศวร พระเอกาทศรถ พระองค์ถ่ายภาพทั้งหมด แล้วถามว่า
   เมืองกำแพงเพชร สำคัญมากเลยนะ พระนเรศวรมาประทับที่ไหนเมื่อมากำแพงเพชร  ตอบพระองค์ว่า ประทับที่วัดกะโลทัย และพักทัพหลวงที่ตำบลหนองปลิง พระพุทธเจ้าข้า
ไปที่ นิทรรศการ ตอนที่ ๓ เรืองเมืองกำแพงเพชร มีน้องผู้ชายจากกศน.พรานกระต่ายนำเสนอ วิดิทัศน์ อธิบายเมืองกำแพงเพชร
พระองค์เข้าไปถ่ายรูปแผนที่ จังหวัดกำแพงเพชร โดยเฉพาะพรานกระต่าย พระองค์ตรัสว่า มีประชาชนที่อำเภอพรานกระต่าย ถวายที่ดินให้สิบกว่าไร่ ทำไมค่าโอนถูกนัก
ผู้ว่าราชการจังหวัด ตอบว่า ที่ดินที่นี่ ราคาไม่แพง ค่าโอนจึงไม่แพง แต่ที่ดินอุดมสมบูรณ์มากน้ำท่วมทุกปี
สมเด็จพระเทพทรงพระสรวล แล้วกล่าวอย่างมีอารมณ์ขันว่านั่นซิ ที่ดินจึงราคาไม่แพง แต่ยังไม่มีแผนจะทำอะไร
นิทรรศการตอนที่ ๔ เป็นเรื่องพระสงฆ์ กับเมืองกำแพงเพชร ได้เล่าถวายเรื่องราวของพระยาจักรี มาได้ภรรยา ที่เมืองกำแพงเพชร เมื่อคราวยกทัพมาป้องกันเมืองกำแพงเพชร เป็นตำนาน สมเด็จพุฒาจารย์ โตพรหมรังษี พระเทพฯถามว่า พระพุทธยอดฟ้ารัชกาลที่ ๑ หรือ ตอบว่าใช่ และอธิบายการที่แม่งุด หรือแม่พุด ตามเสด็จเข้ากรุงเทพ  สังเกตุว่า พระองค์มีความสุข ที่ได้ฟังเรื่องราวของบรรพบุรุษของพระองค์ทีมามีส่วนสำคัญกับเมืองกำแพงเพชร
พระองค์ได้ถามถึงเจ้าคณะจังหวัด ทั้งธรรมยุติ และมหานิกายอดีตเจ้าคณะจังหวัด ถ่ายภาพเก็บไว้ เล่าให้ฟังถึง ความเป็นมาของเจ้าคณะจังหวัดกำแพงเพชร อย่างคร่าวๆ
นิทรรศการตอนที่ ๕ เรื่องเจ้าเมืองกำแพงเพชรในอดีต กราบบังคมทูล เล่าเรื่อง ในอดีต ของเจ้าเมืองกำแพงเพชร พระองค์เข้าไปถ่ายภาพแล้วถามว่า ท่านไหน ที่เข้ามาปฏิรูปการเมือง ในกำแพงเพชรยุคใหม่ ตอบท่านว่าคือพระยาวิเชียรปราการ พระองค์อ่านรายชื่อของเจ้าเมืองกำแพงเพชร ทุกพระองค์ แล้วทรงพระสรวลว่า รู้จัก ไม่กี่คน
นิทรรศการตอนที่ ๕ ตอนครูมาลัย ชูพินิจ มีคุณขนิษฐา ณ บางช้าง อายุ ๗๔ ปี ลูกสาวครูมาลัย มาถวายรายราย พร้อมเหลนครูมาลัย อายุราว ๙ปี พระองค์ถามว่าครูมาลัยเกี่ยวข้องอะไรกับเมืองกำแพงเพชร พระองค์ตรัสถามคุณขนิษฐาว่าอยู่ที่ไหนอายุเท่าไร หลานคนเล็กซึ่งเรียนโรงเรียนจิตรลดา ขอให้น้องได้เข้าเรียน โรงเรียนจิตรลดาด้วย พระองค์ตอบด้วยเมตตา แล้วหันมาถามเรื่องครูมาลัยอีกครั้ง
   ตอบพระองค์ว่า ครูมาลัยเกิดที่เมืองนครชุม เรียนที่โรงเรียนวัดพระบรมธาตุ ทำให้นวนิยาย และเรื่องสั้น ของครูมาลัย เกี่ยวข้องกับเมืองกำแพงเพชร มีฉากเป็นเมืองนครชุม และกำแพงเพชร จึงมีค่ามากมาย ได้เล่าเรื่องการทำวิจัย เรื่องทุ่งมหาราชกับประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ให้พระองค์ฟังด้วย
นิทรรศการตอนที่ ๖ เป็นเรื่องบุคคลที่สร้างชื่อเสียงให้กับเมืองกำแพงเพชร ท่านทอดพระเนตร ถ่ายภาพ อธิบายให้พระองค์ฟังที่ละคน มาถึง ท่านไพรัช ธัชยพงศ์
พระองค์ตรัสว่า มาไม่ได้ ต้องเตรียมการประชุมพรุ่งนี้ พอมาถึงดร.วิโรจน์ อิ่มพิทักษ์ ท่านถามว่า ดร.วิโรจน์ อธิการ ม.เกษตร ก็อยู่กำแพงหรือ พอมาถึงผม ท่านตรัสว่า อ้าวนี่ท่านเองวิทยากร ถึงแก้ว คงประยูร ตรัสว่ามีนักมวยด้วยหรือ พระองค์ซักถามอย่างมีความสุข ผมจะอธิบายแต่น้อย แต่จะทิ้งปริศนาไว้ให้พระองค์ถาม ตามคำที่ส่วนหน้าที่มาก่อนเสด็จแนะนำ หลังจากนั้นพระองค์ดูผลงานของแต่ละคน อย่างละเอียดพร้อมถ่ายภาพไว้ทุกคน
นิทรรศการตอนที่ ๗ เป็นงานโอทอป ชาวเขา และผลงานชาวเขา ท่านเสริมวุฒื เจ้าของโรงงานเฉาก้วย ได้กราบทูลเริ่องต้นเฉาก้วย ผมได้อธิบายถึงโอทอปที่มีเชื่อของกำแพงเพชร พระองค์เถ่ายภาพด้วยพระองค์เองทั้งหมด
นิทรรศการตอนที่ ๘ เป็นเรื่องกำแพงเพชรในยุครัตนโกสินทร์ ได้เล่าถึง รัชกาลที่ ๑ รัชกาลที่ ๕ รัชกาลที่ ๖ และรัชกาลที่ ๙ เสด็จมากำแพงเพชร พระองค์บอกว่าจำได้ เมื่อคราวมากับเสด็จพ่อสองครั้งที่กำแพงเพชร และที่ประทับใจมากในครั้งที่ ๓ ที่ได้รับถวายฎีกา เรื่องโครงการท่อทองแดง ถามว่าขณะนี้โครงการท่อทองแดง ทำไปถึงไหน อธิบายตอบว่า นอกจากกำแพงเพชรแล้วพิจิตร พิษณุโลก และสุโขทัย ต่างได้อานิสงส์ ไปอีก ๓จังหวัด ดูจากพระพักตร์ ที่มีความสุข ไม่แสดงว่าเบื่อหรืออยากให้จบ พระองค์ซักถามโครงการต่อ และได้ตอบอย่างละเอียดทุกโครงการ
นิทรรศการตอนที่ ๙ เป็นเรื่อง โครงการพระราชดำริ มีข้าราชการ มาอธิบาย บ้านเล็กในป่าใหญ่และบ้านป่าคา
นิทรรศการตอนที่ ๑๐ เป็นเรื่องโบราณวัตถุที่สำคัญของเมืองกำแพงเพชร สมเด็จพระเทพฯทอดพระเนตร ภาพพระแสงราชศัสตราประจำเมืองกำแพงเพชร และถามว่าพระแสงเล่มนี้สำคัญอย่างไร ได้อธิบายให้พระองค์ฟังว่า เป็นพระแสงประจำพระองค์ในรัชกาลที ๑ พระราชทานแก่พระยากำแพงนุช คราวไปรบชนะปัตตานี ตกทอดมาหลายชั่วคน จนในสมัยรัชกาลที่ ๕ พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จกำแพงเพชร คนในตระกูลพระยากำแพงได้ถวายคืนและพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ได้พระราชทานให้เป็นพระแสงประจำเมือง ทรงสนพระทัยมากๆ
   ถัดมาเป็นพระเครื่องและพระบูชาของชาวกำแพงเพชร พระองค์สนใจคัมภีร์โบราณ ท่านถามว่า เรื่องอะไร ตอบว่าส่วนใหญ่ตำรายา และคัมภีร์โบราณในพระพุทธศาสนา พระองค์ถามว่าพระเครื่องกำแพงเพชร มีมากจริงๆ มีสักกี่พิมพ์ ตอบพระองค์ว่านับร้อยพิมพ์ สวยมาก และมีความศักดิ์สิทธิ์อย่างมากมาย
นิทรรศการตอนที่ ๘ เป็นเรื่อง แหล่งน้ำมันสิริกิติ์ เจ้าหน้าที่ได้เล่าถึงความเป็นมาพอสังเขป
เสด็จออกจากห้องกำแพงเพชร มาเข้าห้องนครชุม อาจารย์พจนีย์ สวัสดิรักษ์ ถวายรายงาน พออธิบายมาถึงพญาตะก่า พระองค์หันมาถามว่า พญาตะก่าเป็นใคร เป็นตำแหน่ง หรือบุคคล อ.พจนีย์ให้ช่วยตอบ ตอบพระองค์ว่า พญาตะก่า ใช้เรียกคนชาวกะเหรี่ยง ที่เข้ามาทะนุบำรุงพระพุทธศาสนา อย่างทุ่มเท ทุกคน รวมทั้งที่กำแพงเพชรด้วย พระเทพฯตรัสว่า ที่เชียงใหม่ก็มี
พระองค์ไปชมภาพที่เคยเสด็จมากำแพงเพชร หลายครั้ง อธิบายให้ทรงทราบว่า แต่ละภาพ ท่านมาเมื่อไร ครั้งใด พระองค์สนพระทัยมากๆ มาถึงช่วงสุดท้ายพระองค์ทอดพระเนตร การพิมพ์พระ เครื่อง ของป้าไก่ แล้วเสด็จไปห้องโสตทัศนศึกษา และเจ้าห้องส่วนพระองค์
   มีความสุขมากๆ ที่ได้มีโอกาส ถวายรายงาน ขอบคุณ กศน.จังหวัดกำแพงเพชร โดยเฉพาะ อ.กำจร หัดไทย แม่งานใหญ่ ที่วางใจให้มาช่วยงานแต่เริ่มต้น จนเสร็จงาน ขอบคุณ อ.พจนีย์ สวัสดิรักษ์ ปิยมิตรที่ดูแลอย่างดีโดยตลอด
            
         “ มีความรู้ดี แต่ถ้าขาดโอกาสที่ดี ความรู้ดี อาจไร้ประโยชน์”
         อ.สันติ อภัยราช บันทึกเมื่อวันที่ ๒๓ กุมภาพันธ์ ๖๑ เวลา ตีสาม