จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

                                                               พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จประพาสต้นกำแพงเพชร
       พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จประพาสต้นเมืองกำแพงเพชร ตั้งแต่วันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2449 ประทับแรมเมืองกำแพงเพชร อยู่ถึง วันที่ 27 สิงหาคม รวมทั้งสิ้น 10 วัน
       การเสด็จประพาสต้นในครั้งนั้น รัชกาลที่ 5 ทรงเลือกใช้เรือหางแมงป่องในการล่องตามลำน้ำ เพราะเป็นเรือที่พ่อค้าใช้ขึ้นล่องอยู่แล้วจึงไม่เป็นที่น่าสังเกต ขณะที่มีเรือกลไฟซึ่งเป็นเรือของเจ้านายใช้ ภายใต้การดูแลของกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ในฐานะผู้คุมด้านมหาดไทย ล่วงหน้าไปก่อนและในขบวนเรือประพาสต้นยังมีเรือเลืองซึ่งเป็นเรือถ่ายรูปร่วมขบวนหลวงเสด็จประพาสต้นกำแพงเพชรเสด็จโดยไม่ไม่เป็นทางการไม่ประสงค์ที่จะให้มีการต้อนรับ เพื่อพระองค์จะได้มีโอกาสทอดพระเนตรสุขทุกข์ของประชาชนของพระองค์อย่างไม่มีการเตรียมการไว้ พระพุทธเจ้าหลวงออกจากพระราชวังสวนดุสิตตั้งแต่วันที่ 27กรกฎาคม 2449 รอนแรมมาทางเรือ ผ่านลำน้ำเจ้าพระยา ถึงบ้านแดน เขตรอยต่อระหว่างกำแพงเพชรกับนครสวรรค์ ในครั้งกระนั้น เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม   ทรงเข้าสู่ตัวเมืองกำแพงเพชร ในวันที่ 22 สิงหาคม ประทับแรมที่ พลับพลา บริเวณใกล้กับวัดชีนางเกา ปัจจุบันเป็นบ้านพัก รองผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชร ซึ่งพลับพลานี้ เคยรับเสด็จ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ ในรัชกาลที่ 5 เสด็จมาในปี พ.ศ 2448 ก็มาประทับที่นี้เช่นกันต่อมาพลับพลาแห่งนี้ ได้ใช้เป็นที่เรียนของกุลบุตรกุลธิดา ในจังหวัด เรียกกันว่าโรงเรียนพลับพลา เช้าวันที่ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2449 เสด็จไปทั้งฝน ผ่านวัดเล็กๆทำด้วยแลงผ่านที่ว่าการเมืองที่สร้างยังไม่เสร็จ เสด็จเข้าทางประตูน้ำอ้อยปัจจุบันรื้อไปแล้ว ได้ทอดพระเนตร สามประตู คือ ประตูน้ำอ้อย ประตูบ้านโนน ประตูดั้น เสด็จเข้าไปในวัดพระแก้ว ตอนหน้าเป็นวิหารใหญ่อย่างวัด พระศรีสรรเพชญ์ กรุงศรีอยุธยา มณฑป ที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต ถ้าพระแก้วมาอยู่ที่กำแพงเพชรตามตำนาน ต้องมาอยู่ที่วัดแห่งนี้แน่นอน ทรงตรัสชมว่าพระเจดีย์วัดพระแก้ว เป็นเจดีย์ลอมฟาง ทำได้งามมาก เสด็จต่อไปจนถึงวัดช้างเผือกไปที่ศาลหลักเมืองแล้วไปที่ สระมน พระราชวังโบราณของเมืองกำแพงเพชรราษฎรสร้างพลับพลาและปะรำในบริเวณสระมนมีราษฎรมาเข้าเฝ้าเป็นจำนวนมากมีสำรับกับข้าว มาเลี้ยงหลายสิบสำรับ นายอำเภอพรานกระต่าย คือ หลวงอนุรักรัฐกิจเป็นผู้ออกแบบสร้างถวายได้เสวยพระกระยาหารกลางวันที่สระมน แล้วได้ถ่ายรูปคนงามเมืองกำแพงเพชร ซึ่งเขาจัดหามาให้ ความจริงราษฎรที่มานั่งอยู่ทั้งหมู่หน้าตาดีกว่าก็มี ทรงตรัสชมว่า ผู้หญิงเมืองนี้นับว่ารูปพรรณสันนิฐานดีกว่าเมืองอื่นในข้างเหนือคนงาม4คนมี หวีด บุตรหลวงพิพิธอภัยอายุ 16 ปี คนนี้รู้จักโปสตร์ถ่ายรูปจึงได้ถ่ายรูปเฉพาะคนเดียวยังอีกสามคนชื่อประคอง บุตรหลวงพิพิธอภัยเหมือนกัน อายุ 17 ปี ริ้ว ลูกพระพล อายุ 17 ปี พระองค์ส่งรูปไปล้างที่บางกอก ได้หนึ่งส่วน เสียสองส่วน จึงเอาห้องอาบน้ำที่พลับพลาเป็นห้องล้างรูป สองยามเศษจึงเสร็จแล้วจึงเสด็จพักผ่อนอิริยาบถและกรณียกิจ ที่พระองค์มีต่อเมืองกำแพงเพชรนั้นมากมายเหลือคณานับ ถ้าพระองค์ไม่ถ่ายภาพเมืองกำแพงเพชรไว้ เราจะไม่หลักฐานอันใดอ้างอิงเลยพระคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมจริงๆ
                           พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช พร้อมกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จกำแพงเพชร 3 ครั้ง
          ทั้งสองพระองค์ เสด็จโดยเฮลิคอปเตอร์ จากสนามบินจังหวัดพิษณุโลก มาถึงกำแพงเพชร ของ วันที่ 25 มกราคม 2510 ซึ่งวันที่ 25 มกราคม เป็นวันที่สมเด็จพระนเรศวร ทรงกระทำยุทธหัตถีชนะพระมหาอุปราชา
          เสด็จครั้งที่ 1 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จบวงสรวงสังเวยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ตามพระราชพงศาวดารกล่าวว่า สมเด็จพระนเรศวร เสด็จมาประทับแรมที่กำแพงเพชร 3 ราตรี คราวที่ยกทัพหลวงไปเมืองแครง และได้ทรงประกาศอิสรภาพ จากนั้นเสด็จมายังศาลากลางจังหวัดกำแพงเพชร เพื่อเสวยพระกระยาหารกลางวัน จนกระทั่งเวลา 14.30 น. จึงเสด็จออกมาปลูกต้นสัก ณ บริเวณหน้าศาลากลาง โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงปลูกต้นสักด้านขวา และสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ทรงปลูกต้นซ้าย ของศาลากลาง
          เสด็จครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2515 เสด็จบำเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐิน  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดชมหาราช สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถและสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินมาทรงบำเพ็ญพระราชกุศลทรงถวายผ้าพระกฐินต้น ณ วัดคูยางอำเภอเมืองจังหวัดกำแพงเพชร พร้อมถวายพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์และกรมการศาสนา       
          เสด็จครั้งที่ 3 เมื่อวันที่ 29 มกราคม 2521 เสด็จพระราชทานธงลูกเสือชาวบ้านของอำเภอต่างๆ รวม 117 รุ่น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จมาพระราชทานธงลูกเสือชาวบ้าน ณ อำเภอเมืองกำแพงเพชร และทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้าฯรับเสด็จฯ อยู่ในบริเวณนั้น ซึ่งราษฎรบ้านกิโลสอง บ้านกิโลสาม บ้านกิโลหก และบ้านใกล้เคียงในเขตอำเภอเมืองกำแพงเพชร ได้กราบบังคมทูลขอพระราชทาน ให้ทรงช่วยเหลือจัดหาน้ำให้ราษฎร เพื่อใช้ในการเพาะปลูก และการอุปโภคและบริโภค ได้ตลอดปี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริ เมื่อ วันที่ 30 มกราคม 2521 ให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการชลประทาน เพื่อจัดหาน้ำให้ในบริเวณดังกล่าว
       จากการจัดงาน มหกรรมเฉลิมพระเกียรติ พระมหากษัตริย์ไทยกับเมืองกำแพงเพชร "พลังภูมิปัญญา  พลังวิถีธรรมพลังความปรองดอง" ทำให้ผู้คนได้ทราบถึงเรื่องราวของพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จประพาสต้นกำแพงเพชรและพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชพร้อมกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถเสด็จกำแพงเพชร ว่ามีความเป็นมาอย่างไรและก่อให้เกิดความเข้าใจมากขึ้นแก่ผู้ที่ต้องการจะศึกษาเรื่องราวต่างๆในอดีตของพระองค์ท่าน
นางสาว นัทฺธินันท์ หนองหลวง รหัสนักศึกษา 551121551 โปรแกรมภาษาไทย 15

เขียนได้ชัดเจน เข้าใจเรื่อง เป็นอย่างดี ให้ ๑๐ คะแนน