จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

บทความ
เรื่อง พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จประพาสต้นกำแพงเพชร

คำกล่าวที่ว่า ?ผู้ใดที่มานครชุม  คือ พวกเดนตาย?

   พระพุทธเจ้าหลวง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 พระองค์ทรงเสด็จประพาสต้นเพื่อเยี่ยมราษฎรของพระองค์  อย่างสามัญชนธรรมดา  โดยมิให้ประชาชนรับรู้และไม่มีการจัดเตรียมการ ต่าง ๆไว้รอรับเสด็จ  เมื่อปี พ.ศ. 2447  ถือเป็นการเสด็จประพาสต้นเป็นครั้งแรกของพระพุทธเจ้าหลวง  และมาในปี พ.ศ.2449  พระพุทธเจ้าหลวงทรงใช้ระยะเวลาแรมเดือนในการเสด็จประพาสต้นครั้งที่สอง และเช่นเดียวกันการเสด็จประพาสต้นทุกครั้งผู้ร่วมขบวนเสด็จจะต้องปิดข่าวให้มิดชิดตามพระราชประสงค์

จากคำกล่าวที่ว่า ?ผู้ใดที่มานครชุม  คือ พวกเดนตาย? คำกล่าวนี้พระพุทธเจ้าหลวงทรงพระราชดำริที่จะลบคำสมประมาทของราษฎร    ทั้งแสดงให้เห็นว่า  พระเจ้าแผ่นดินผู้ยิ่งใหญ่ยังเสด็จมานครชุมได้  และเสด็จกลับได้อย่างปลอดภัยด้วยเช่นกัน  เพราะคนสมัยก่อนเชื่อว่าผู้ใดที่มานครชุมจะไม่มีชีวิตกลับไปอย่างเด็ดขาด  อาจจะด้วยเป็นไข้ป่าตาย
   ขบวนเสด็จของพระพุทธเจ้าหลวงใช้เส้นทางชลมารคผ่านเส้นทางภาคเหนือตามลำน้ำเจ้าพระยาจากกรุงเทพมหานครฯ ขึ้นไปยังลำน้ำปิงจังหวัดกำแพงเพชร  พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จออกจากพระราชวังดุสิตตั้งแต่ วันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ.2449 ล่องเรือผ่านแม่น้ำเจ้าพระยาจนถึงบ้านแดน เขาหน่อ ซึ่งเป็นเขตรอยต่อระหว่างจังหวัดกำแพงเพชรกับจังหวัดนครสวรรค์  ขบวนเสด็จของพระพุทธเจ้าหลวงเข้าสู่ตัวเมืองกำแพงเพชรในวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ.2449 ทรงประทับแรมที่ พลับพลา บริเวณวัดชีนางเกา  ซึ่งปัจจุบันเป็นบ้านพักของรองผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชร  พระองค์เสด็จมาถึงอำเภอขาณุวรลักษบุรี  เพื่อทอดพระเนตรวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรและเพื่อเสด็จทอดพระเนตรคนผมแดงเมืองขาณุ  แต่ในการเสด็จประพาสต้นครั้งนี้พระพุทธเจ้าหลวงทรงทอดพระเนตรชมโบราณสถานต่าง ๆ ของเมืองไตรตรึงษ์อย่างละเอียด  ต่อมาในวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ.2449 พระพุทธเจ้าหลวงได้เสด็จประพาสต้นตอนเหนือของกำแพงเพชรเก่า  เพื่อทอดพระเนตรโบราณสถาน  วัดวาอาราม และเสด็จเข้าไปในวัดพระแก้ว ต่อไปจนถึงวัดช้างเผือก ไปที่ศาลหลักเมือง แล้วไปที่สระมนพระราชวังโบราณของเมืองกำแพงเพชร เมื่อราษฎรทราบข่าวการเสด็จของพระพุทธเจ้าหลวง มีการสร้างพลับพลาและปะรำในบริเวณสระมน โดยมีราษฎรเข้าเฝ้าเป็นจำนวนมาก ทั้งนี้หลวงอนุรักรัฐกิจได้เสวยพระกระยาหารกลางวันทีบริเวณสระมน  พร้อมทั้งได้จัดเตรียมลูกขุนนางเพื่อเป็นแบบในการการถ่ายภาพกับคนงามเมืองกำแพงเพชรให้กับพระพุทธเจ้าหลวงไว้ 4 คน ได้แก่ หวีด บุตรหลวงพิพิธอภัย อายุ 16 ปี  ประคอง บุตรหลวงพิพิธอภัยเหมือนกัน อายุ 17 ปี  ริ้ว ลูกพระพล อายุ 17 ปี  และ พิง ลูกพระยารามณรงค์ อายุ 16 ปี  สาวงามทั้ง 4 คนนี้  ถือเป็นผู้หญิงที่มีผิวพรรณสันฐานดีกว่าเมืองอื่นในเขตเหนือเลยก็ว่าได้  จากนั้นพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จไปที่ศาลพระอิศวร เพื่อถ่ายภาพซากปรักหักพังของศาลพระอิศวร
   วันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ.2449 ขบวนเสด็จของพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จผ่านวัดพระบรมธาตุ  แต่ไม่ประสงค์ที่จะแวะวัดพระบรมธาตุก่อน  แต่มีคามประสงค์ที่จะพบกับพระโป้หรือพญาตะก่า  พ่อค้าไม้ผู้มีอิทธิพลต่อชาวกำแพงเพชรในเวลานั้น  พระพุทธเจ้าหลวงร่วมพูดคุยกับพะโป้และถ่ายภาพ  จากนั้นพระพุทธเจ้าหลวงทรงเสด็จกลับและแวะที่วัดพระบรมธาตุเพื่อเยี่ยมชมเจดีย์บรรจุพระบรมธาตุ  โดยเจดีย์ที่ค้นพบก่อนที่พะโป้จะทำการปฏิสังขรณ์เดิมนั้นมี 3 องค์ใหญ่  ซึ่งบรรจุพระบรมธาตุไว้กลางและมีการรวมเจดีย์ทั้ง 3 องค์ ให้เป็นเจดีย์เดียวกัน  

   ด้วยสาเหตุดังกล่าวข้างต้น เพื่อเป็นการรำลึกถึงพระพุทธเจ้าหลวง  ทางชุมชนนครชุม ชาวบ้าน และวัดพระบรมธาตุ  จังหวัดกำแพงเพชร  จึงมีการจัดงานครบรอบการเสด็จประพาสต้นของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทอดพระเนตรถึงความสุขทุกข์ของราษฎรในทุก ๆ ด้าน  พระองค์ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจที่สำคัญในหลาย ๆ ด้านและคืนความสุขให้ราษฎรของพระองค์ในขณะเดียวกัน  นับจากนั้นเป็นต้นมานครชุมที่ไม่มีผู้ใดกล้าไปก็กลับมามีชีวิตชีวาและเป็นที่อยู่อาศัยให้กับคนชาวกำแพงเพชรได้อยู่อย่างสุขสบายตราบมาจนถึงทุกวันนี้






อ้างอิงเอกสาร
หนังสือเสด็จประพาสต้น ในวาระครบรอบ 100 ปี ในปีพุทธศักราช 2549  ทำโดยสภาวัฒนธรรมจังหวัดกำแพงเพชรร่วมกับสภาวัฒนธรรมตำบลนครชุม
    อาจารย์สันติ อภัยราช  ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดกำแพงเพชร
 
นางสาวหทัยชนก สุรินรัตน์  รหัสนักศึกษา 551121507
โปรแกรมวิชาภาษาไทย  คณะครุศาสตร์